Załącznik nr 4
PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO
DLA GIMNAZJÓW I SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH,
KTÓRYCH UKOŃCZENIE UMOŻLIWIA PRZYSTĄPIENIE
DO EGZAMINU MATURALNEGO
Po ukończeniu szkoły podstawowej, uczeń kontynuuje kształcenie ogólne na III i IV etapie
edukacyjnym. III etap edukacyjny realizowany jest w gimnazjum, zaś IV etap edukacyjny realizowany jest w szkole ponadgimnazjalnej.
Kształcenie ogólne na III i IV etapie edukacyjnym, choć realizowane w dwóch różnych szkołach, tworzy programowo spójną całość i stanowi fundament wykształcenia, umożliwiający zdobycie zróżnicowanych kwalifikacji zawodowych, a następnie ich późniejsze doskonalenie lub modyfikowanie, otwierając proces kształcenia się przez całe życie.
Cele kształcenia
Celem kształcenia ogólnego na III i IV etapie edukacyjnym jest:
-
przyswojenie przez uczniów określonego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyk;
-
zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów;
-
kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.
Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego na III i IV etapie edukacyjnym należą:
-
czytanie – umiejętność rozumienia, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania tekstów, w tym tekstów kultury, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa;
-
myślenie matematyczne – umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym;
-
myślenie naukowe – umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa;
-
umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno
w mowie, jak i w piśmie;
-
umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno- komunikacyjnymi;
-
umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji;
-
umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się;
-
umiejętność pracy zespołowej.
Jednym z najważniejszych zadań szkoły na III i IV etapie edukacyjnym jest kontynuowanie kształcenia umiejętności posługiwania się językiem polskim, w tym dbałości o wzbogacanie zasobu słownictwa uczniów. Wypełnianie tego zadania należy do obowiązków każdego nauczyciela.
Ważnym zadaniem szkoły na III i IV etapie edukacyjnym jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarzać uczniom warunki do nabywania umiejętności wyszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych, na zajęciach z różnych przedmiotów.
Realizację powyższych celów powinna wspomagać dobrze wyposażona biblioteka szkolna, dysponująca aktualnymi zbiorami, zarówno w postaci księgozbioru, jak i w postaci zasobów multimedialnych. Nauczyciele wszystkich przedmiotów powinni odwoływać się do zasobów biblioteki szkolnej i współpracować z nauczycielami bibliotekarzami w celu wszechstronnego przygotowania uczniów do samokształcenia i świadomego wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystywania informacji.
Ponieważ środki społecznego przekazu odgrywają coraz większą rolę, zarówno w życiu społecznym, jak i indywidualnym, każdy nauczyciel powinien poświęcić dużo uwagi edukacji medialnej, czyli wychowaniu uczniów do właściwego odbioru i wykorzystania mediów.
Ważnym celem działalności szkoły na III i IV etapie edukacyjnym jest skuteczne nauczanie języków obcych. Bardzo ważne jest dostosowanie zajęć do poziomu przygotowania ucznia, które uzyskał on na wcześniejszych etapach edukacyjnych.
Zajęcia z języków obcych nowożytnych prowadzone są na następujących poziomach:
-
na III etapie edukacyjnym:
-
na poziomie III.0 – dla początkujących,
-
na poziomie III.1 – na podbudowie wymagań dla II etapu edukacyjnego;
-
na IV etapie edukacyjnym:
-
na poziomie IV.0 – dla początkujących,
-
na poziomie IV.1 – dla kontynuujących naukę:
-
w zakresie podstawowym – na podbudowie wymagań poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego,
-
w zakresie rozszerzonym – na podbudowie wymagań poziomu III.1 dla III etapu edukacyjnego,
-
na poziomie IV.2 – dla oddziałów dwujęzycznych.
Szkoła powinna też poświęcić dużo uwagi efektywności kształcenia w zakresie nauk przyrodniczych i ścisłych – zgodnie z priorytetami Strategii Lizbońskiej. Kształcenie w tym zakresie jest kluczowe dla rozwoju cywilizacyjnego Polski oraz Europy.
Ważnym zadaniem szkoły na III i IV etapie edukacyjnym jest także edukacja zdrowotna, której celem jest rozwijanie u uczniów postawy dbałości o zdrowie własne i innych ludzi oraz umiejętności tworzenia środowiska sprzyjającego zdrowiu.
W procesie kształcenia ogólnego szkoła na III i IV etapie edukacyjnym kształtuje u uczniów postawy sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej. W rozwoju społecznym bardzo ważne jest kształtowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Szkoła podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego jest głównym instrumentem regulującym realizowane w szkołach programy nauczania w zakresie kształcenia ogólnego oraz zawartość podręczników.
Wiadomości i umiejętności, które uczeń zdobywa na III i IV etapie edukacyjnym opisane są, zgodnie z ideą europejskiej struktury kwalifikacji, w języku efektów kształcenia1). Cele kształcenia sformułowane są w języku wymagań ogólnych, a treści nauczania oraz oczekiwane umiejętności uczniów sformułowane są w języku wymagań szczegółowych.
Działalność edukacyjna szkoły jest określona przez:
1) szkolny zestaw programów nauczania, który uwzględniając wymiar wychowawczy, obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego;
2) program wychowawczy szkoły, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym;
3) program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym.
Szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz program profilaktyki tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja są zadaniem zarówno całej szkoły, jak i każdego nauczyciela.
Szkoła oraz poszczególni nauczyciele obowiązani są do podejmowania działań mających na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości. Uczniom z niepełnosprawnościami oraz uczniom z upośledzeniem umysłowym
w stopniu lekkim nauczanie dostosowuje się ponadto do ich możliwości psychofizycznych oraz tempa uczenia się.
Nauczyciele mogą przygotowywać, proponować i realizować programy obejmujące poszczególne przedmioty lub bloki dwóch lub więcej przedmiotów. W przypadku bloku dwóch lub więcej przedmiotów, zadaniem nauczyciela jest realizacja wszystkich wymagań określonych dla poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład bloku.
Na III i IV etapie edukacyjnym wymaga się od uczniów także wiadomości i umiejętności zdobytych na wcześniejszych etapach edukacyjnych.
Strategia uczenia się przez całe życie wymaga umiejętności podejmowania ważnych decyzji – poczynając od wyboru szkoły ponadgimnazjalnej, kierunku studiów lub konkretnej specjalizacji zawodowej, poprzez decyzje o wyborze miejsca pracy, sposobie podnoszenia oraz poszerzania swoich kwalifikacji, aż do ewentualnych decyzji o zmianie zawodu.
Łącznie III i IV etap edukacyjny zapewniają pewny, wspólny i jednakowy dla wszystkich zasób wiedzy w zakresie podstawowym. Kształcenie na IV etapie edukacyjnym umożliwia ponadto kształcenie w zakresie rozszerzonym o istotnie szerszych wymaganiach w stosunku do zakresu podstawowego.
Na IV etapie edukacyjnym przedmioty mogą być nauczane w zakresie podstawowym lub w zakresie rozszerzonym:
-
tylko w zakresie podstawowym - przedmioty: wiedza o kulturze, podstawy przedsiębiorczości, wychowanie fizyczne, edukacja dla bezpieczeństwa, wychowanie do życia w rodzinie i etyka;
-
w zakresie podstawowym i w zakresie rozszerzonym:
-
język polski, język obcy nowożytny na poziomie IV.1, matematyka, język mniejszości narodowej lub etnicznej oraz język regionalny – język kaszubski; uczeń realizuje zakres podstawowy albo zakres rozszerzony (wymagania szczegółowe dla zakresu rozszerzonego obejmują także wszystkie wymagania szczegółowe dla zakresu podstawowego),
-
historia, wiedza o społeczeństwie, geografia, biologia, chemia, fizyka i informatyka; uczeń obowiązkowo realizuje zakres podstawowy (zakres rozszerzony stanowi kontynuację nauczania danego przedmiotu w zakresie podstawowym);
-
tylko w zakresie rozszerzonym: historia muzyki, historia sztuki, język łaciński i kultura antyczna, filozofia.
Szkoła ma obowiązek zadbać o wszechstronny rozwój każdego ucznia, dlatego dla uczniów, którzy wybierają kształcenie w zakresie rozszerzonym z przedmiotów matematyczno-przyrodnicznych przewidziany jest dodatkowo przedmiot uzupełniający historia i społeczeństwo, który poszerza ich wiedzę w zakresie nauk humanistycznych oraz kształtuje postawy obywatelskie. Natomiast, dla uczniów, którzy wybierają kształcenie w zakresie rozszerzonym z przedmiotów humanistycznych przewidziany jest dodatkowo przedmiot uzupełniający przyroda, który poszerza ich wiedzę w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych.
Szkoła ma obowiązek przygotować uczniów do podejmowania przemyślanych decyzji, także poprzez umożliwianie im samodzielnego wyboru części zajęć edukacyjnych. Dlatego na III i IV etapie edukacyjnym uczniowie mogą wybrać przedmioty uzupełniające:
-
na III etapie edukacyjnym - zajęcia artystyczne oraz zajęcia techniczne;
-
na IV etapie edukacyjnym - zajęcia artystyczne oraz ekonomia w praktyce.
Przedmioty nauczane na III i IV etapie edukacyjnym
Nazwa przedmiotu
|
III etap edukacyjny
|
IV etap edukacyjny
|
zakres podstawowy
|
zakres rozszerzony
|
Język polski
|
■
|
■
|
■
|
Języki obce nowożytne
|
■
|
■
|
■
|
Wiedza o kulturze
|
|
■
|
|
Muzyka
|
■
|
|
|
Historia muzyki
|
|
|
■
|
Plastyka
|
■
|
|
|
Historia sztuki
|
|
|
■
|
Język łaciński i kultura antyczna
|
|
|
■
|
Filozofia
|
|
|
■
|
Historia
|
■
|
■
|
■
|
Wiedza o społeczeństwie
|
■
|
■
|
■
|
Podstawy przedsiębiorczości
|
|
■
|
|
Geografia
|
■
|
■
|
■
|
Biologia
|
■
|
■
|
■
|
Chemia
|
■
|
■
|
■
|
Fizyka
|
■
|
■
|
■
|
Matematyka
|
■
|
■
|
■
|
Informatyka
|
■
|
■
|
■
|
Wychowanie fizyczne
|
■
|
■
|
|
Edukacja dla bezpieczeństwa
|
■
|
■
|
|
Wychowanie do życia w rodzinie2)
|
■
|
■
|
|
Etyka
|
■
|
■
|
|
Język mniejszości narodowej lub etnicznej3)
|
■
|
■
|
■
|
Język regionalny – język kaszubski3)
|
■
|
■
|
■
|
Przedmioty uzupełniające nauczane na III i IV etapie edukacyjnym
Nazwa przedmiotu
|
III etap edukacyjny
|
IV etap edukacyjny
|
Zajęcia artystyczne
|
■
|
■
|
Historia i społeczeństwo
|
|
■
|
Ekonomia w praktyce
|
|
■
|
Przyroda
|
|
■
|
Zajęcia techniczne
|
■
|
|
|