A juści a pewnie bachnoć, bochnoć
Pobieranie 117.88 Kb.
|
| Słownik mirzeckiej gwary
adyć – tak ajno - w zależności od intonacji oznacza "tak" lub "nie" a juści - a pewnie bachnoć, bochnoć - rzucić się; Mój jak przysed dzisioj po robocie do chałupy, to jak bochnoł w pierzyne, to śpi do tera. Jak zem przysed z roboty, jak zem bochnoł na łózko, to aze jekło. basłyk - kaptur bazon - brzuch bezgłowiec - koniec pola, staja, zagona od strony miedzy, na którym się nawracało koniem, w wyniku czego ziemia była tu mniej uprawiona i mniej urodzajna bić, łoni - świecić; Ale ta twoja latarka łoni (bije), aze na drugo wieś. bochór - niesforny dzieciak, także: nieślubne dziecko boli w sobie - ból brzucha bont - poprzeczka łącząca krokwie pod szczytem stodoły; Zabić sie na bont. = Zabić sie na śmierć. = Zabić się. bosso – boso bucyfon - ktoś nadęty, pyszałek burok - burak; także o kimś zacofanym, głupim cebrzyk - drewniane wiaderko cebrota - drewniane, duże naczynie do pojenia krów cegój - Czego chcesz ? chodzioj, chodziaj - chodź chojocek - młoda sosna chojocki - sosnowy młodnik, zagajnik chojok - wysoka, stara sosna chołoblo - o czymś wielkim; Ta waso krowa to safarnio, chołoblo tako, ze drugi taki to we wsi ni ma i nie bedzie chyba. chtóry - który chycić – złapać ciegiem - cały czas ciekać sie - to z kolei o psich zalotach; także o ludziach - nieumiarkowanie długie przebywanie poza domem; A i gdzieś sie ciekoł cały dzień, ze cie nie beło nawet na łobiedzie? ciumcia - niedojda cugowy - wystrzałowy, szałowy, niezwykły ćwierć - drewniane naczynie, w które wchodziło ok. 25 kg ziarna żyta del - dyl; okorowana tyczka, żerdź delnica - podłoga z desek na konnym wozie do lassu - do lasu drabiny - jw. choć inaczej wyglądały drogi - drągi; konstrukcja używana zamiast tradycyjnych desek do zwożenia wozem snopków zboża lub siana dudki - podroby dunica - miska, z której jadła cała rodzina dysiel - dyszel; "kierownica wozu" wykonana z drzewa liściastego dzbuk, zbuk, zopaszt - stare, zepsute jajko dzieska - drewniane naczynie do wyrabiania chleba dziołek - działka; kawałek pola nadany w wyniku podziału dworskich gruntów gospodarzowi dziołki - pola z działkami fleja - flejtuch forsiusy - pogardliwie o straży leśnej forśtant - sposób, metoda; Zeby to zrobić, to trza mieć forśtanta. gable - widły do ziemniaków galanty - galanty, fajny gałganiorz - płachta z pośledniej jakości materiału służąca do noszenia siana, słomy itp. gamóń - gamoń gicoły - długie, odsłonięte nogi gołegi - zielone, niedojrzałe owoce ; Nazar sie gołeg i tera go boli w sobie. goły - potrawa z ziemniaków gorcek - garnek gornusek - garnuszek grzdel - duży, wyrośnięty chłopak (młodzieniec, u którego więcej siły niż rozumu); Ty stary grzdelu ! gumiok - wóz na kołach wyposażonych w opony; także żelazny garnek (sagon) gzić sie - gzić się; O krowie, która biega z podniesionym ogonem ze strachu przed bąkami - owadami żywiącymi się krwią zwierząt. ino - tylko jaftu - tu - A chodźze jaftu ! kaj - gdzie; Kaj idziewa ? (Gdzie idziemy ? - pytanie o to gdzie idziemy , ale tylko we dwóch lub we dwoje.) kaj nie kaj - gdzieniegdzie kasianka, kiska - kaszanka katana - kurtka kierot - maszyna napędzana siłą konia, która napędzała z kolei inne gospodarskie maszyny (śrutowniki, młynki do kaszy i sieczkarnie) kieści - kiedyś; Tu kieści widziałam, Władkowe gesi w nasem łogródku. kimać - spać, drzemać kipa - koszyk na ziemniaki kiska - kiszka kłonica - metalowa rurka (lub drewniany, najczęściej dębowy półmetrowy kij o średnicy ok. 5-8 cm) wkładana w rycon, służy do utrzymywania desek (lotr) w pozycji roboczej kobiołka - kobiałka, koszyk z wikliny do zbierania ziemniaków kocurydło - niechlujna, brudna rozczochrana kobieta koleń - kałuża kolenijo - kolonia; obszar dawnego gospodarstwa, w którym byli osadzani chłopi po uwłaszczeniu w XIX wieku kontorek - ręczna waga (używana przez Żydów, ale nie tylko) kopyś - drewniana łycha kosyk - koszyk kozden jeden - każdy krys – kreska krzoki - krzaki krzon - chrzan kubol - kaptur kuflik – garnuszek kukiełka - bułka kumora - komora, małe ciemne pomieszczenie pełniące funkcję magazynka, spiżarni latować sie - o zalotach, rzecz dotyczy krów letkie - podroby; płuca wieprzowe lochać sie - o zalotach (świnek) lon - metalowy kołek, zatyczka służąca do łączenia zaczepu wozu z traktorem lotry - deski do konnego woza łapserdok - urwis, urwipołeć, smyk łoblec sie - ubrać się łoblodra - ktoś niezadbany, niedomyty, brudny łoblotany - doświadczony, mądry; Ten nas Janek to łoblotany chłopok i we młynie beł i u kowola. łobychódki - grypa łocy - oczy łochynoć - objąć, przejąć, wejść w posiadanie; Kaziek łochynoł po ojcu cało gospodarke. łokrosić - okrasić, polać słoniną lub śmietaną łomasta - tłuszcz do polewania ziemniaków, najczęściej topiona słonina łospa - śruta łopołka - pojemnik z wiórów lub wilkiny do noszenia sieczki, siana łorcyk - orczyk; dębowy lub metalowy kołek służący do ciągnięcia konnego wozu łón, łóna, łoni - on, ona, oni łuwrocie - uwrocie; koniec pola marcować sie - o kocich amorach przejawiających się głośnym miauczeniem maźnica - łożysko w wozach żelaznych wypełniane mazią (smarem) maźnica wozowo - przezwisko; o niechlujnej kobiecie mechera - pęcherz wieprzowy, który po wysuszeniu i napompowaniu stawał się balonem i służył do zabawy dzieciom metr - miara, przyrząd do mierzenia, także: 100 kg miarkować - rozumieć miejsce - łożysko krowy miert - mirt, roślina Miemiec - Niemiec; ktoś niezrozumiały inny od reszty wsi miśkować - pozbawiać prosięta jąder miśkowoc – nóż do miskowanio, misenio mizijer - inżynier, geodeta dokonujący pomiarów gospodarstwa; Trzaby mizijerów przywieź, zeby to pole, co momy, Małgoście zapisać, pomierzeły. mondrol - mądrala muceć - porykiwać (o krowie) muskać - bielić wapnem myca - czapka nachapać - zarobić, dorobić, najeść, nasycić, dorobić, skorzystać; Ale śta sie nachapali na ty psenicy. najduch - nieślubne dziecko najdusek - j.w. na poderedziu - pod ręką niecka - drewniane naczynie do gniecenia ciasta nodołek - dół koszuli, spódnicy obedolić sie - ostrzyc się odcim – odsłoń pamietliwy - pamiętliwy pecyna - kawałek wysuszonej, zbrylonej ziemi z korzeniami trawy; A dyć nie rzucoj juz temi pecynami, bo ci dupe stłuke! piozda - piasta, metalowy pierścień, do którego przykręca się koło pobokach - ciepły, wełniany sweterek bez rękawów pocha - wydzielona, mała część w stodole; przybudówka, szopa porka -potrawa z ziemniaków i pszennej mąki portki - spodnie posiarpany - poszarpany, postrzępiony powez - pawęż; drąg zapobiegający spadaniu z wozu siana lub słomy pómietło - mokra ściera, gałgan na długim kiju do wygarniania resztek węgli z pieca przed włożeniem do niego chleba; również o niechlujnej, brudnej, rozczochranej kobiecie, dziewczynie przestrzeń - górna część stodoły nad bojowiskiem; na żerdziach położonych na belkach składowano niedosuszone siano lub słomę w sytuacji, gdy nie starczało już miejsca w innych częściach stodoły przeźmion - prymitywna waga w postaci pręta zakończonego z jednej strony haczykiem z drugiej metalową kulą - przeciwwagą pstrucha - kolorowa, pstra narzuta na łóżko rossa - rosa; Wcoraj lotalimy bosso po rośsie, jak my śli do lassu. rossada - rozsada, małe roślinki, mające kilka, kilkanaście dni, które przesadza się na grządkę rozcochraniec - rozczochraniec; osobnik z nieuczesanymi włosami rozkaradzić - rozdeptać; Myślałam ze mnie wcoraj krowa rozkaradzi. Tak sie gzieła. rozpolić sie - rozpędzić się rozwora - część woza safarnio - o czymś wielkim; Ta waso krowa to safarnio, chołoblo tako, ze drugi taki to we wsi nima i nie bedzie chyba. sakwa - przenośny pojemnik na obrok dla konia zawieszany na dyszlu wozu salseson - salceson schajcyć - spalić schynoć - doznać skręcenia, zwichnięcia, wypadnięcia kości ze stawu - najczęściej schynięcia doznają małe dzieci, które zanosiło się do masażystki (smarowocki) siabrować - kraść; tynkować siańtrapa - szantrapa, niedojda siara - mleko dawane przez krowę przez kilka dni po wycieleniu siecka - sieczka, drobno pocięta na sieczkarni słoma zmieszana z pociętym sianem sieckarnio - maszyna do rżnięcia sieczki skopek - wiaderko na mleko smarowocka - wiejska znachorka, masażystka, umiejąca za pomocą masażu leczyć dzieci, ale również dorosłych smug - długi, wąski podmokły pas śródleśnej łąki socha - drewniany pług staje - kawałek szerokiego zazwyczaj pola przeznaczony pod obsianie jednym zbożem; Za stajem psenicy rosno zimioki. storgnoć sie - zmęczyć się; Alem sie, moje kochane, storgneła tem pieceniem chleba. ścimboł - cymbał ściorza - sponiewierać, ubrudzić; Aleś sie moje dziecko ścorzało ! śklonka - szklanka ślipia - oczy śtarch - krzywy, sękaty kij, gałąź śtanga - poprzeczka bramki np. do piłki nożnej śtrojfy- niedorzeczne czynności, też fochy; Co za śtrojfy wycynios ? śtrojfy maciurka - ziele świnie kuć - dawny sposób na świnie ryjące w chlewie pozbawionym betonowej podłogi, polegający na przekłuwaniu świńskich ryjów drutem (!!!) tela – tyle tok - drewniane koryto, z którego krowy jedzą sieczkę, wiszące lub stojące na drewnianych nogach tryfus - kocioł do gotowania bielizny tworzytko – naczynie warzocha - drewniana wielka łyżka w cały kroj - w cały kraj, daleko; A póde juz w cały kroj, bo mom waju gdzieś. werko – łóżko wieprzek - młody wieprz wiolnio - wialnia do oczyszczania ziarna zbóż z plew wiśsi - wisi wkiedy - kiedy wotroba - wątroba wtencos – wtedy wycug - utrzymywanie przez dzieci ojca, matki; bycie na garnuszku i łasce dzieci, którym przepisało się gospodarstwo zabocyć - zapomnieć; Zabocełam, mojściewy, na bont zabocełam, ze mieliśwa sie spotkać. zadek - pupa zapiec sie w sobie - zawziąć się w sobie zaprzeć - zamkną zastodole - plac za stodołą zawrzeć - zamknąć zeleźniok - duży, żeliwny garnek - żeleźniak; także wóz na żelaznych kołach zeloz - duży, metalowy przedmiot; Znalazłam wcoraj na drodze do wsi kawoł zeloza i zabrałam go do domu. Bedzie cem wrota podpierać. zerdź - żerdź; zimioki - ziemniaki, kartofle zlochać - zmęczyć bieganiem, brykaniem, zabawą; A gzieś sie tak zlochoł ? zobocyć - zobaczyć; Zobocełem wcoraj piersego bociana, jak lecioł nade wsiom. zogun - zagon; wąski kawałek pola zopaszt - stare, zepsute jajko zopole - zapole; część stodoły, w której przechowywano siano lub słomę zywotka - żywotka; po przepisaniu pola na dzieci, gospodarz zostawiał sobie kawałek jako zabezpieczenie na starość, po jego śmierci przechodziło na własność dzieci źderdon - ktoś duży, dobrze zbudowany, a przy tym niezgrabny
|