WYKŁAD 6
Egipt – część II
GROBOWIEC TUTENHAMON – Lord Carnavon
1917 zaczęto kolejne wykopaliska w Dolinie Królów
Howard CARTER wykopał grobowiec ze słynną maską i trumną.
PEKTORAL – rodzaj ozdobnego wisiorka
Prof. Kazimierz MICHAŁOWSKI – ojciec polskiej archeologii śródziemnomorskiej
TAMA w ASSUANIE
ABU SIMBEL
Świątynia Ramzesa II i świątynia Nefertari
KSIĘGI UMARŁYCH
SENNIK EGIPSKI
ECHA EGIPTU: - „Kleopatra”
- plakat do filmu „Kleopatra”
- obeliski
- piramida przed Louvrem
Grecja – część I
SZTUKA MINOJSKA
KRETA:
- czwarta co do wielkości wyspa na morzu śródziemnym
- mało lasów
- winorośla, oliwki, owoce cytrusowe
- bardzo dobra glina
Najważniejsze stanowiska:
-
Knossos
-
Festos
-
Zakros
Najważniejszy rozwój tego terenu był między 2000 – 1500 r. p.n.e.
Najważniejszym wynalazkiem tej kultury było pismo.
Mity wiąże się z:
- Europa
- król Minos
- Labirynt
- Dedal i Ikar
- Minotaur
- Ariadna
Odkrywcy:
-
SCHLIEMANN
-
Arthur EVANS – zaczął kopać w 1900 r. do 1936 r.
PAŁACE:
1. KNOSSOS
- sala tronowa
- megaron królowej (z przedsionkiem, wspartym na 4 słupach)
- łazienka królowej
- malowane płaskorzeźby (oryginały w muzeum w Heraklionie)
- freski:
jeden z najbardziej znanych fresków - „Mała Paryżanka”
„Błękitne damy”
„Książe wśród Lilii”
„Błękitna małpa”
„Procesja”
PITOS – potężne naczynia na wodę
2. FESTOS
- druga co do wielkości budowla
- dysk z Festos
3. KATO ZAKROS
- skarbiec
- magazyny
4. MALIA
- stół ofiarny bogini
Biżuteria stała na bardzo wysokim poziomie.
SANTORINI
Nastąpił wybuch ok. 1500 r. p.n.e. z ktorego wyspa Santorini powstała jako największa.
- jedyna zachowana stolarka budowlana
Teoria Wunderlicha: Pałace nie były mieszkalne tylko grzebalne.
(błąd Evansa)
Zmarłych wędzono.
WYKŁAD 7
Grecja – część II
1600 – 700 p.n.e. – okres brązu i początek epoki żelaznej
dzieje plemion
- legenda
- mit
- podanie ludowe
ACHAJOWIE
plemie greckie, prymitywni ludzie, lubiący wojne
Cechy tej cywilizacji:
- budownictwo z kamienia
- wspaniała malowana ceramika
- rozwój handlu
- kolonizacja
- zajmowanie się sztuką
ok. 800 r. p.n.e. następuje ozywienie:
powstaje Illiada i Odysea Homera – elementy z Troji i z czasów Mykeny
Wojna trojańska 1250 r. p.n.e.
Henryk SCHLIEMANN (1822 – 1890)
Twierdze achajskie
-
TROJA
Schliemann szukał Troji z Illiadą w ręku i ją odkrył.
Troja homerowa jest tzw. „Troją Siódmą”
- Skarb Priama
-
MYKENA
- Agamemnon
- Lwia brama – jedyna manumentalna płaskorzeźba z tej epoki
Był to drugi teren wykopalisk Schliemanna. Kopał od 1867 r. i oparł się znów o tekst. Tym razem Pauzeniasza.
- Mury cyklopowe
- wenątrz cytadeli był Megaron
- stely nagrobne
- złote maski („Maska Agamemnona”)
- biżuteria
- precyzyjnie dekorowane ostrza
- GROBY TOLOSOWE
grób Agamemnona – jako jedyny ma 2 pomieszczenia
dromos – korytarz
grób Klitajmestry
-
TYRYNS
- mury cyklopowe
- hełmy z kłów dzików
4. PYLOS
Jedyna siedziba nieobronna.
Należała do Nestora.
- megaron
- palenisko i wanna
- puchar Nestora
- tabliczki gliniane z pismem linearnym B
- pismo linearne A
- tabliczka z labiryntem (nawiązuje do kultury kreteńskiej)
- grób tolosowy
Teksty antyczne są bardzo wiarygodnym źródłem!
GRECJA ARCHAICZNA I
ok. 1000 r. p.n.e. kształtowanie POLIS – miast-państw
-
1.igrzyska olimpijskie
-
kolonizacja
-
Solon przeprowadza reformy
-
początki demokracji
-
antyperskie powstanie greckie w Azji
-
bitwa pod Maratonem (inwazja perska na Grecje)
-
bitwa pod Termopilami (Grecja przegrywa)
bitwa pod Salaminą (Grecja wygrywa)
-
bitwa pod Platejami (Grecja wygrywa)
462 – 429 rozkwit Aten pod Periklesem
431 – 404 wojny Peloponeskie między Atenami i Spartą, która wygrywa
338 Philip Macedoński podbija Grecje
okres ARCHAICZNY od XII w. do 480 p.n.e.
okres KLASYCZNY od 480 p.n.e. do końca IV w. p.n.e.
okres HELLENISTYCZNY od III w. p.n.e. do początkow naszej ery
MALARSTWO (lepsze od rzeźby)
Apelles – wielki artysta portretów
- największy (wedle opinii starożytnych) malarz starożytności
Grecy znali perspektywę.
SKIAGRAFIA – przełom IV i V w. p.n.e.
- światłocień, wprowadzony do malarstwa gr. w 2. poł. V w. p.n.e. (Apollodoros z Aten); tzw. antyczny impresjonizm, kierunek malarstwa gr. kwitnący w IV w. p.n.e.
CERAMIKA
Style:
1. protogeometryczny do IX w.
2. geometryczny IX – XIII w.
- np. Amfora dipylońska
- Krater attycki
3. orientalizujący ok. 720 – 620 r.
4. czarnofigurowy ok. 560 – 530 r.
- Amfora Eksekiasza (E. był malarzem ceramicznym)
5. czerwonofigurowy ok. 530 – 400 r.
- Kylix – naczynie do picia
Inne przedmioty:
Amfora z Eleusis
Tabliczka ceramiczna z Koryntu
Talerz z Rodos
PORZĄDKI ARCHITEKTONICZNE
Porządek DORYCKI
ciężki, surowy, kojarzony z męskością
- kolumna stoi bezpośrednio na podstawie świątyni
- pogrubienie na 2/3 wysokości
- jako moduł przyjęto tryglif
- kanelury
- np. Świątynia Ateny Afai na Eginie
Porządek JOŃSKI
- baza pod kolumną
- fryz ciągły, pokryty płaskorzeźbą
- styl preferowany na wyspach
Porządek KORYNCKI
- najbardziej dekoracyjny
TYPY ŚWIĄTYŃ GRECKICH
-
Templum in antis – świątynia z kolumnami
-
Templum in antis podwójny
-
Prostylos
-
Amphiprostylos
- np. Świątynia Nike Apteros na Akropolu
-
Peripteros – otoczony kolumnadą
-
Dipteros
-
Pseudodipteros
-
Monopteros – budowle w stylu koła
WYKŁAD 8
Referaty: cmentarze
- obrońców Lwowa
- na Rossie
- powązkowski
- rakowicki
Dzieje cmentarzy zaczeły się w XVIII w. Była to nowa forma higieny.
GRECJA ARCHAICZNA II
półwysep Apeniński – wielka Grecja
RZEŹBA
- małe brązy
- tendencje:
dośrodkowa
odśrodkowa
dorycka : masywna
jońska: subtelna, drobiazgowa
Rzeźba grecka jest poświęcona człowiekowi.
Wczesna archaiczna rzeźba:
XAONON
Primitywne wizerunki bóstw zwięczane maską ludzką
AKROLIT
do epoki klasycznej
nagie partie ciała rzeźbiono w marmurze, reszte w drewnie
posąg kultowy świątyni Ateny
PALLADION
Odbicie w rzymskich tropajonach, też Trofeum, w sztukach plastycznych motyw dekoracyjny, składający się z pancerza z hełmem lub tarczy oraz rozmieszczonych symetrycznie po bokach elementów: broni, sztandarów, proporców.
Przykłady:
Hera z Samos
Głowa jeźdźca – typowa grecka rzeźba archaiczna
(charakterystyczny uśmiech)
postacie KORY
posągi młodych kobiet
zawsze ubrane, zróżnicowane twarze
KUROSY
Posągi młodych mężczyzn
Rzeźba NAGROBNA
Przykład:
ok. 510 r. p.n.e. Stela Aristona
Stela Hoplity
Lwice na wyspie Delos
WYKŁAD 9
GRECJA KLASYCZNA
Delfy / Olimpia
DELFY
- polis miały skarbce – symbol zamożności i potęgi
teren prez. Osiągnięć najwyższych twórców
- święta droga
- świątynia Apollina
- teatr
- stasion ze skałą Pytii
PYTIA: inaczej Sybilla delficka (lub libijska, erytrejska itd.) prorokinia
świątynia Sybilli w Puławach – pamiątki narodowe
- TOLOS – święty krąg Ateny, na zewnątrz styl dorycki, wewnątrz joński
- skarbiec SYFINIJCZYKÓW – po raz pierwszy postacie kobiece jako
kolumny,
fryz obiega całą budowle!
- skarbiec ATEŃCZYKÓW – 499 r. p.n.e. najstarszy zapis muzyczny,
fryz metopowy, polichromowy – dzieje Tezeusza i Heraklesa
- Delfy są pępkiem świata
- źródło Kastalia – natchnienie poetyckie, pił z niego Pegaz i muzy
- RZEŹBY:
- woźnica – rzeźba z brązu, oczy z półszlachetnych kamieni, uroczysta
sztata
- sfinks
- z przyczółka świątyni Ateny Afai
OLIMPIA
-
igrzyska olimpijskie 776 r. p.n.e.
334 – edykt cesarza Teodozjusza zabraniający igrzysk
1898 – baron Pierre de Coubertin wskrzesza igrzyska olimpijskie
główne dyscypliny: bieg, zapasy, boks, skok
Nagrody: pomnik, pieśni
-
dzień: procesja
-
– 4. dzień: zawody
5.dzień: rozdanie nagród
- świątynia Zeusza – centralny punkt, peripteros
przyczółek wschodni: jedno z pierwszych wyobrażeń starca
przyczółek zachodni
posąg Zeusza – ciekawa konstrukcja, 12m wysokości
- BULEUTERION – ratusz
- gimnazja – miejsce do ćwiczeń
- palestra – szkoła zapasów i walki na pięści
- pracownia Fidiasza – plotkarnia ...
AKROPOL
- propylej - (Ateny) - Reprezentacyjne wejście prowadzące na ateński Akropol.
Zostało zaplanowane i wybudowane przez Mnesiklesa. Budowę rozpoczęto w 438 rpne
- PARTENON – posąg Ateny
przyczółek bez postaci centralnej
Najważniejsza świątynia na Akropolu ateńskim. Była poświęcona bogini
Atenie. Stąd też ustawiono tam posąg Ateny Partenos dłuta Fidiasza.
- świątynia Nike Apteros
- Erechtejon – Atena wsparta o włócznie
RZEŹBA KLASYCZNA
-
trzech rzeźbiarzy klasycznych
FIDIASZ
MYRON – najbardziej zainteresowany ruchem
POLIKLET – proporcje
-
rzeźbiarze późnoklasyczni
LIZYP
SKOPAS
PRAKSYTELES
WYKŁAD 10
GRECJA HELLENISTYCZNA
- okres rozwoju urbanistyki – sztuki budowy miast
- monumentalizacja budowli
- przewaga stylu jońskiego
- kapitel koryncki
Rzeźba: nurty:
- barokowy
- klasycyzujący
OKRES PÓŹNOKLASYCZNEJ RZEŹBY
Kefizodot
Rzeźbiarze:
-
PRAKSYTELES – kotrapost, smuklejsze proporcje
„Hermes z Dionizosem”
„Afrodyta z Knidos”
„Apollo jaszczurkobójca”
-
LIZYP – jako pierwszy wprowadził prześwity w rzeźbie
„Aleksander Wielki”
„Ares Ludovisi”
„Rumaki” (w świątyni Św.Marka w Wenecji)
-
SKOPAS – ruch, dynamika, styl patetyczny, głęboko osadzone oczy, silny skręt ciała
„Menada”
„Mauzoleos i Artemizja”
fryz mauzoleum w Halikarnasie
Ośrodki artystyczne po upadku okresu Aleksandra Wielkiego (356 – 323 p.n.e.):
PERGAMON (280 – 130 p.n.e.)
miejsce ołtarza Zeusza
-
ołtarz pergamoński – ogromna konstrukcja, otoczony kolumnadą i głębokim reliefem
-
fryz Telefosa (szczególny patron miasta) – 113m dł. 2m wysokości, przedstawienie bogów z gigantami
-
pomnik Attalosa I – apoteoza władcy
-
Nike z Samotrake (ok. 180 r. p.n.e.) – znalazła liczne echa w literaturze
Najsłynniejsze rzeźby:
Grupa Laokoona – bardzo dynamiczna, błędne proporcje
Byk farnezyjski – grupa bardzo dynamiczna i duża
Wenus z Milo
Poliksymenia – spokojne, subtelne przedstawienie młodej kobiety
OKRES RZEŹBY STYLOWEJ
Spinarius
Gliptyka - sztuka rzeźbienia i rycia miniaturowych reliefów w kamieniach szlachetnych i półszlachetnych
Bardzo charakterystyczne dla sztuki hellenistycznej:
FIGURKI Z TANAGRY – kilkunastocentymetrowe, przeważnie figury kobiece)
OBECNOŚĆ TEATRÓW – przedstawienia teatralne miały carakter oczyszczający – katarsis
-
EPIDAUROS
Skene – wówczas barak – scena
Teatron – nazwa widowni
Moduł – promień koła orkiestry – tradycja jońska
-
DODONA
ETRUSCY
- środkowa Italia
- pochodzenie dyskusyjne: plemie greckie lub z Azji lub rdzenni mieszkańcy Italii
- załóżyli 12 ośrodków politycznych
- odrębność gospodarcza i kulturowa
- jedność językowa i religijna
- w 510 r. p.n.e. wyzwolił się Rzym
- proces romanizacji Etrusków prowadzi do upadku tego narodu
- świetnie wróżyli z wątroby zabitych zwierząt i z lotu ptaków
- od poł. XVIII w rozwój miast
Sztuka Etrusków jest sztuką anonimową – sztuka bardziej spontaniczna, świeża
- Etruscy byli bardzo związani ze zmarłymi
- dorobek Etrusków w sztuce sakralnej
- ziemia obfitowała w gline, obróbka metalu
- życie Etrusków było pełne uczt i muzyki
- ideał miasta:
3 świątynie
3 główne ulice
Artysta Etrusków – WULKA
„Świątynia Jowisza na Kapitolu”
arcydzieło sztuki hydraulicznej przez Etrusków: Rzym – Cloaca Maxima
Caere, obecnie Cerveteri – cmentarzyska Etrusków, głównie z końca III – II w. p.n.e.
Plan TUMULUSU – kompleks grobowcowy
Rzymianie poznali sztukę grecką poprzez sztukę Etrusków.
-
okres Wilianiowański ( IX – VIII w. p.n.e.)
-
okres orientalizujący ( VII – VI w. p.n.e.)
-
okres archaiczny (VI – V w. p.n.e.)
-
okres klasyczny ( II poł. V – IV w. p.n.e.)
-
okres hellenistyczny ( III – I w. p.n.e.)
|