Instrukcja do opisu profilu glebowego
obowiązująca w projekcie demonstracyjnym BioSoil
opracowana na podstawie
Guidelines for Soil Profile Description and Classification
(FAO, 1990)
Józef Wójcik
telefon 022 715 05 10, 605 76 22 44
faks 022 715 05 39
e-mail j.wojcik@ibles.waw.pl
Instytut Badawczy Leśnictwa
Zakład Siedliskoznawstwa
Sękocin Stary, ul. Braci Leśnej 3
05-090 Raszyn
Rozdział 1. Informacje ogólne.
-
Numer profilu
-
Data wykonania odkrywki
W formacie ddmmrr (np. 9 listopada 2006 jako 091106).
-
Autor (autorzy) opisu
Imię i nazwisko autora (autorów) opisu.
-
Lokalizacja odkrywki
Odkrywkę należy wykonać na powierzchni w promieniu 15 – 20 m od jej środka, w miejscu reprezentatywnym dla całej powierzchni, wolnym od nor, wykrotów, ścieżek zwierzęcych, itp. Szkic sytuacyjny lokalizacji odkrywki musi zawierać niezbędne domiary do stałych cech topograficznych (np. do środka powierzchni).
-
Wysokość bezwzględna
Wysokość bezwzględna (m n.p.m.) określić na podstawie mapy topograficznej w skali 1:10 000 lub 1:25 000, bądź na podstawie pomiarów w terenie.
-
Współrzędne geograficzne środka powierzchni
Szerokość i długość geograficzna muszą być podane w układzie WGS84 z największą możliwą dokładnością (w stopniach, minutach, sekundach i po kropce w dziesiętnych częściach sekundy), np. szerokość: 503739.05, a długość: 215953.35
Rozdział 2. Czynniki glebotwórcze
2.1. Położenie
2.1.1. Rzeźba terenu
Nizinny równy
|
nrw
|
Nizinny falisty
|
nfl
|
Nizinny pagórkowaty
|
npg
|
Nizinny wzgórzowy
|
nwzg
|
Wyżynny równy
|
wrw
|
Wyżynny falisty
|
wfl
|
Wyżynny pagórkowaty
|
wpg
|
Wyżynny wzgórkowy
|
wwzg
|
Górski – góry niskie
|
gn
|
Górski – góry średnie
|
gś
|
Górski – góry wysokie
|
gw
|
2.1.2. Położenie topograficzne
Płaskie
|
pł
|
Dolina rzeki
|
dl
|
Zagłębienie z odpływem
|
zg
|
Zagłębienie bez odpływu
|
zgbo
|
Kotlina
|
ktl
|
Stok
|
s
|
Stok dolny
|
sd
|
Stok środkowy
|
sś
|
Stok górny
|
sg
|
Podnóże stoku
|
pds
|
Spłaszczenie
|
spl
|
Wierzchowina
|
wch
|
Grzbiet
|
gb
|
2.2. Forma stoku w zasięgu profilu
Forma stoku odnosi się do jego kształtu zarówno pionowego jak i poziomego. Wyróżnia się następujące klasy form stoku (w pionie i w poziomie):
Prosty
|
S
|
Wklęsły
|
C
|
Wypukły
|
V
|
Tarasowy
|
T
|
Złożony (nieregularny)
|
X
|

d roga spływu powierzchniowego
2.3. Nachylenie terenu
-
Płaski
|
0,0-0,2 %
|
1
|
Równy
|
0,2-0,5 %
|
2
|
Prawie równy
|
0,5-1,0 %
|
3
|
Stok bardzo łagodnie pochyły
|
1,0-2,0 %
|
4
|
Stok łagodnie pochyły
|
2-5 %
|
5
|
Stok pochyły
|
5-10 %
|
6
|
Stok bardzo pochyły
|
10-15 %
|
7
|
Stok umiarkowanie stromy
|
15-30 %
|
8
|
Stok stromy
|
30-60 %
|
9
|
Stok bardzo stromy
|
> 60 %
|
10
|
2.4. Wystawa
-
Wystawa północna
|
N
|
Wystawa północno-wschodnia
|
NE
|
Wystawa wschodnia
|
E
|
Wystawa południowo-wschodnia
|
SE
|
Wystawa południowa
|
S
|
Wystawa południowo-zachodnia
|
SW
|
Wystawa zachodnia
|
W
|
Wystawa północno-zachodnia
|
NW
|
2.5. Typ siedliskowy lasu
Zgodnie z aktualną Instrukcją wyróżniania i kartowania siedlisk leśnych. Należy podać aktualny (z uwzględnieniem odkrywki) typ siedliskowy lasu oraz wariant uwilgotnienia i stan siedliska.
2.6. Skała macierzysta (rodzaj gleby)
Zgodnie z Załącznikiem nr 5 do Instrukcji wyróżniania i kartowania siedlisk leśnych.
2.7. Dostępność wody dla gatunku panującego w drzewostanie
Należy oszacować tę dostępność i przypisać ją do jednej z trzech klas:
Niewystarczająca
|
1
|
Wystarczająca
|
2
|
Nadmierna
|
3
|
2.8. Występowanie części szkieletowych na powierzchni gleby
Części szkieletowe, leżące całkowicie lub częściowo na powierzchni gleby, należy zinwentaryzować podając procentowe pokrycie nimi powierzchni gleby oraz ich rozmiary.
2.8.1. Klasy pokrycia powierzchni gleby częściami szkieletowymi
Brak
|
0 %
|
N
|
Bardzo nieliczne
|
0 – 2 %
|
V
|
Nieliczne
|
2 – 5 %
|
F
|
Powszechne
|
5 – 15 %
|
C
|
Liczne
|
15 – 40 %
|
M
|
Obfite
|
40 – 80 %
|
A
|
Dominujące
|
>80 %
|
D
|
2.8.2. Klasy rozmiarów części szkieletowych
(podać tylko klasę najgrubszą)
Żwir drobny
|
0,2– 0,6cm
|
F
|
Żwir średni
|
0,6– 2,0cm
|
M
|
Żwir gruby
|
2 – 6 cm
|
C
|
Kamienie
|
6 – 20 cm
|
S
|
Głazy
|
20 – 60 cm
|
B
|
Wielkie głazy
|
60 –200 cm
|
L
|
2.9. Erozja
2.9.1. Zasięg erozji (% w stosunku do całej SPO)
Brak
|
0%
|
0
|
Bardzo niewielki
|
0-5%
|
1
|
Niewielki
|
5-10%
|
2
|
Średni
|
10-25%
|
3
|
Duży
|
25-50%
|
4
|
Bardzo duży
|
>50%
|
5
|
2.9.2. Rodzaje erozji
Brak erozji
|
N
|
Nieznana
|
NK
|
Erozja lub depozycja wodna
|
W
|
- erozja powierzchniowa
|
WS
|
- erozja liniowa
|
WR
|
- depozycja wodna
|
WD
|
- erozja wodno-wietrzna
|
WA
|
Ruchy masowe
|
M
|
Erozja wietrzna
|
A
|
Depozycja wietrzna
|
AD
|
2.9.3. Stopień erozji
Lekka
|
Nieliczne ślady uszkodzenia warstwy powierzchniowej, oryginalne biotyczne funkcje gleby nienaruszone
|
S
|
Umiarkowana
|
Wierzchnia warstwa gleby zerodowana, oryginalne biotyczne funkcje gleby częściowo zniszczone
|
M
|
Ostra
|
Wierzchnie warstwy gleby całkowicie usunięte, odsłonięte warstwy podpowierzchniowe
|
V
|
Nadzwyczaj ostra
|
Znaczne usunięcie głębszych poziomów podpowierzchniowych
|
E
|
Rozdział 3. Opis profilu glebowego.
Po wykonaniu odkrywki należy wykonać aparatem cyfrowym zdjęcie profilu. Na zdjęciu musi być widoczny cały profil, łata oraz tabliczka o wymiarach 20 x 10 cm z numerem powierzchni. Należy również wykonać drugie zdjęcie, na którym widoczna będzie tabliczka z numerem powierzchni oraz najbliższe otoczenie odkrywki (drzewostan).
Opis profilu glebowego należy sporządzić zgodnie z Instrukcją wyróżniania i kartowania siedlisk leśnych. Dodatkowo w każdym poziomie genetycznym i należy opisać następujące cechy (jeżeli występują):
3.1. Plamy (mottles)
Plamy o kolorze odmiennym od barwy masy glebowej (matrix) odzwierciedlają dominujące warunki redukcyjne lub oksydacyjne – mogą też być rezultatem wietrzenia.
3.1.1. Barwa plam
Określić barwy wszystkich plam wg skali Munsela.
Uwaga: barwę poziomów genetycznych oraz barwę plam opisywać na podstawie wydania amerykańskiego atlasu barw Munsela.
3.1.2. Intensywność występowania plam
Intensywność występowania plam podawać w klasach w zależności od ich procentowego udziału w całkowitej powierzchni poziomu.
Brak
|
0 %
|
N
|
Bardzo nieliczne
|
0 – 2 %
|
V
|
Nieliczne
|
2 – 5 %
|
F
|
Powszechne
|
5 – 15 %
|
C
|
Liczne
|
15 – 40 %
|
M
|
Obfite
|
> 40 %
|
A
|
3.2. Powłoki, błonki, otoczki, naloty ilaste lub mieszane
3.2.1. Skład powłok, błonek, otoczek, nalotów
Ilasty
|
I
|
Próchniczny
|
H
|
Żelazisty
|
Fe
|
Manganowy
|
Mn
|
Krzemionkowy
|
Q
|
Węglanowy
|
Ca
|
Uwaga: jeżeli zachodzi taka potrzeba stosować symbole łączone, np. I-H
|
3.2.2. Lokalizacja powłok, błonek, otoczek, nalotów
Powierzchnie agregatów, ogólnie
|
PO
|
Powierzchnie poziome
|
PH
|
Powierzchnie pionowe
|
PV
|
Kanały korzeniowe, większe pory glebowe i szczeliny
|
KA
|
Mostki między ziarnami mineralnymi (np. piasku)
|
MO
|
Pasemka
|
LA
|
Górna powierzchnia odłamków szkieletowych
|
PG
|
Dolna (spodnia) powierzchnia odłamków szkieletowych
|
PD
|
Uwaga: powłoki, błonki, otoczki, naloty ilaste lub mieszane opisywać w karcie dokumentacji profilu glebowego w sposób następujący: np. występowanie otoczek ilasto-próchnicznych na powierzchni agregatów I-H/PO.
3.3. Obecność części szkieletowych (> 2,0 mm) w poziomach genetycznych
3.3.1. Ilość części szkieletowych
Udział części szkieletowych w poziomach genetycznych (jako procent zajmowanej objętości) szacować na podstawie poniższego diagramu i zapisać używając następujących symboli:
Brak
|
0 %
|
B
|
Bardzo nieliczna
|
0 – 2 %
|
BN
|
Nieliczna
|
2 – 5 %
|
N
|
Liczna
|
5 – 15 %
|
L
|
Bardzo liczna
|
15 – 40 %
|
BL
|
Obfita
|
40 – 80 %
|
O
|
Dominująca
|
> 80 %
|
D
|
3.3.2. Średnica części szkieletowych
Nazwa frakcji
|
Kod
|
Średnica [cm]
|
Przykłady kombinacji frakcji
|
Żwir drobny
|
F
|
0,2-0,6
|
Żwir drobny i średni
|
FM
|
Żwir średni
|
M
|
0,6-2,0
|
Żwir średni i gruby
|
MC
|
Żwir gruby
|
C
|
2,0-6,0
|
Żwir gruby i kamienie
|
CS
|
Kamienie
|
S
|
6,0-20
|
Kamienie i głazy
|
SB
|
Głazy
|
B
|
20-60
|
Głazy i duże głazy
|
BL
|
Duże głazy
|
L
|
> 60
|
Żwir drobny do grubego
|
F-C
|
Uwaga: Prawidłowość wykonania opisu profilu glebowego będzie kontrolowana przez zespół niezależnych ekspertów. Kontroli poddane będzie 5% losowo wybranych powierzchni. Dlatego też, po wykonaniu opisu profilu, odkrywkę należy odpowiednio zabezpieczyć, zostawiając wykop o głębokości ściany czołowej nie mniejszej niż 80 cm.
4. Pobieranie próbek
4.1. Próbki z poziomów genetycznych
Pobierać próbki o masie nie mniejszej niż 0,5 kg. Próbki opisywać ołówkiem na białych plastikowych etykietkach według następującego schematu:
numer powierzchni/symbol poziomu genetycznego.
Etykietki umieszczać w worku i na zewnątrz worka. Worki z próbkami z tego samego profilu wiązać razem.
4.2. Próbki zbiorcze z określonych głębokości
4.2.1. Próchnica nadkładowa
Próbki próchnicy nadkładowej pobierać przy użyciu ramki 25 x 25 cm. Pobierane będą dwa rodzaje próbek próchnicy nadkładowej:
-
próbki do oznaczania do oznaczenia suchej masy próchnicy nadkładowej na jednostkę powierzchni,
-
próbki do oznaczania składu chemicznego
4.2.1.1. Próbki próchnicy do oznaczania suchej masy
Do jednego worka płóciennego należy pobrać JEDNĄ ramkę z podpoziomu Ol, a do drugiego worka – JEDNĄ ramkę z podpoziomu Of i Oh (łącznie), lub z podpoziomu Ofh (w zależności od typu próchnicy).
Uwaga: Ramka MUSI mieć wymiary 25 x 25 cm (DOKŁADNIE)
Próbki opisywać ołówkiem na białych plastikowych etykietkach według następującego schematu:
numer powierzchni/symbol podpoziomu /do obliczenia masy
Worki z próbkami próchnicy nadkładowej do oznaczania suchej masy wiązać razem z próbkami zbiorczymi z warstw mineralnych.
4.2.1.2 Próbki próchnicy do oznaczania składu chemicznego
Z pięciu miejsc, z których pobierane będą próbki z warstw mineralnych, należy pobrać (przy użyciu ramki) osobno jedną próbkę zbiorczą z podpoziomu Ol, a następnie drugą próbkę zbiorczą z podpoziomów Of, Oh (łącznie) lub z podpoziomu Ofh (w zależności od typu próchnicy). Ponieważ objętość próbek nie może być mniejsza niż 1 litr, w razie konieczności pobierać je z większej niż 5 liczby miejsc.
Próbki opisywać ołówkiem na białych plastikowych etykietkach według następującego schematu:
numer powierzchni/symbol podpoziomu.
Worki z próbkami próchnicy nadkładowej wiązać razem z próbkami zbiorczymi z warstw mineralnych.
4.2.2. Warstwy mineralne
Próbki zbiorcze z warstw mineralnych o głębokości 0-5, 5-10, 10-20, 20-40 i 40-80 cm pobierać przy użyciu świdra o średnicy co najmniej 8 cm z 5 punktów wybranych na powierzchni przez pobierającego, z tym, że odległość pomiędzy sąsiednimi punktami musi zawierać się w granicach 5 – 10 m. Jeżeli średnica świdra jest mniejsza, należy zwiększyć odpowiednio liczbę punktów. W przypadku gleb kamienistych do poboru próbek można używać szpadla. Przy wyborze punktów, z których pobierane będą próbki należy kierować się następującymi zasadami:
-
punkt powinien znajdować się co najmniej 1 m od pnia najbliższego drzewa,
-
punkt nie może znajdować się w miejscu takich zakłóceń jak nory zwierzęce, wykroty, ścieżki zwierzęce, itp.
Do pięciu pojemników oznakowanych 0-5, 5-10, 10-20, 20-40 i 40-80 pobierać po kolei próbki z odpowiedniej głębokości. Należy zwrócić uwagę, aby pobierać próbkę z głębokości całej warstwy i aby próbki miały tę samą masę. Po pobraniu próbek z piątego, ostatniego punktu, zawartość każdego pojemnika dokładnie wymieszać i do płóciennego woreczka pobrać co najmniej 0,5 kg gleby.
Próbki opisywać ołówkiem na białych plastikowych etykietkach według następującego schematu:
numer powierzchni/głębokość warstwy.
Etykietki umieszczać w worku i na zewnątrz worka. Worki z próbkami zbiorczymi z tej samej powierzchni wiązać razem.
|