Historia Filozofii Średniowiecznej ćwiczenia

prowadzący i koordynator: dr Piotr Domeracki

Instytut Filozofii UMK w Toruniu

Historia Filozofii Średniowiecznej ćwiczenia

semestr letni 2013/2014

cykl 30-godzinny

(zestawienie tekstów omawianych podczas zajęć w całym semestrze)

Zajęcia 1. (jednostki dydaktyczne: 1–2/30): omówienie programu zajęć; wprowadzenie do historii filozofii średniowiecznej

Zajęcia 2. (3–4/30)

• 
  Augustyn św., O naturze dobra, przeł. Maria Maykowska, [w:] tegoż, Dialogi filozoficzne, przekład zbiorowy, Wydawnictwo Znak, Kraków 2001, rozdz. 1, s. 829–840.
  

- Étienne Gilson, Wprowadzenie do nauki św. Augustyna, przeł. Zygmunt Jakimiak, Pax, Warszawa 1953.

- Agnieszka Kijewska, Święty Augustyn, Wiedza Powszechna, Warszawa 2007.

Boecjusz (Anicius Manlius Severinus Boethius) (ok. 480–524)

• 
  Anicius Manlius Severinus Boethius, O pocieszeniu, jakie daje filozofia, przeł. Witold Olszewski, PWN, Warszawa 1962, Księga 5, s. 125–147.
  

- Agnieszka Kijewska, Boecjusz, Wydawnictwo WAM, Kraków 2011.

- Agnieszka Kijewska, Filozof i jego muzy. Antropologia Boecjusza – jej źródła i recepcja, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2011.

Zajęcia 3. (5–6/30)

• 
  Jan Szkot Eriugena, Traktat o nicości, przeł. A. Kijewska, [w:] Agnieszka Kijewska, Eriugena, Wiedza Powszechna, Warszawa 2005, s. 160–182.
  

- Agnieszka Kijewska, Eriugena, Wiedza Powszechna, Warszawa 2005.

Zajęcia 4. (7–8/30)

Anzelm z Canterbury (1033–1109)

• 
  Anzelm z Canterbury, Proslogion, [w:] tegoż, Monologion. Proslogion, przeł. Tadeusz Włodarczyk,
  WN PWN, Warszawa 1992, rozdz. 1–5, s. 141–148, rozdz. 12–16, s. 157–161, rozdz. 18–20, s. 162–165, rozdz. 22–26, s. 166–173.
  

- Coloman Étienne Viola, Anzelm z Aosty: wiara i szukanie zrozumienia, przeł. Edward Iwo Zieliński, KUL JP II, Lublin 2009.

- Tomasz Grzesik, Anzelm z Canterbury, Wiedza Powszechna, Warszawa 2004.

Zajęcia 5. (9–10/30)

• 
  Piotr Abelard, Pisma teologiczne, przeł. Leon Joachimowicz, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1970, Teologia Chrześcijańska, Ks. 5, s. 419–438.
  

- Ryszard Palacz, Abelard, Wiedza Powszechna, Warszawa 1966.

Zajęcia 6. (11–12/30)

Awicenna (980–1037)

• 
  Awicenna, Księga Wiedzy, przeł. Bogdan Składanek, PWN, Warszawa 1974, Metafizyka, s. 101–105 (Znajomość stanu istoty ogółu i szczegółu); s. 120–128 (od Przedstawienie stanu istnienia tego, co konieczne i tego, co możliwe do
  O tym, że w bycie koniecznym nie może być wielości); s. 129–132 (od Dowodzenie, iż byt konieczny nie podlega zmianom
  i jest konieczny pod każdym względem do Dowodzenie, że byt konieczny nie jest ani substancją, ani przypadłością); s. 133–135 (od O tym, że byt konieczny jest rzeczywiście jeden i że wszystkie rzeczy biorą swój byt od niego do O tym, że byt konieczny jest wieczny i że wszystkie rzeczy zostały stworzone); s. 143–147 (Poznanie znaczenia woli bytu koniecznego); s. 150–160 (od Badanie tego, że dobro najwyższe, największe szczęście i pomyślność są związane z bytem koniecznym, choć większość ludzi wyobraża sobie, że inne rzeczy są bardziej przyjemne do Badanie sposobu, w jaki rzeczy wyłaniają się z bytu koniecznego);
  s. 192–193 (Badanie sposobu powstawania substancji rozumowej i duchowej oraz ciał pierwszych z bytu koniecznego).
  

- Adrian Czermiński, Awicenna, Wiedza Powszechna, Warszawa 1952.

• 
  Piotr Hiszpan, Traktaty logiczne, przeł. Tadeusz Włodarczyk, PWN, Warszawa 1969, Traktat III,
  O kategoriach, s. 39–54.
  

- Tadeusz Włodarczyk, Wstęp, w: Piotr Hiszpan, Traktaty logiczne, przeł. Tadeusz Włodarczyk, PWN, Warszawa 1969.

• 
  św. Bonawentura, O tajemnicy Trójcy, przeł. Mikołaj Olszewski, Kwestia 1: O pewności, z jaką poznaje się istnienie Boga, i o wierze, jaką wierzy się w Trójcę Bożą, Artykuł 1: Czy to, że Bóg istnieje, jest prawdą niepowątpiewalną, Hachette, Warszawa 2009, s. 225–246.
  
• 
  św. Bonawentura, O stworzeniach świata, przeł. Mikołaj Olszewski, [w:] Krystyna Krauze-Błachowicz (wybór, opracowanie i wstęp), Wszystko to ze zdziwienia. Antologia tekstów filozoficznych z XIII wieku, przekład zbiorowy, WN PWN, Warszawa 2002, s. 103–125.
  

- Léon Veuthey OFMConv., Filozofia chrześcijańska św. Bonawentury, przeł. Edward Iwo Zieliński, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1996.

Zajęcia 9. (17–18/30)

Albert z Lauingen, zwany Wielkim (ur. ok. 1193–1200, zm. 15 XI 1280)

• 
  Albert Wielki, O wypływaniu bytów mających przyczynę w pierwszej przyczynie i o porządku przyczyn, przeł. Mikołaj Olszewski, [w:] Krystyna Krauze-Błachowicz (wybór, opracowanie i wstęp), Wszystko to ze zdziwienia. Antologia tekstów filozoficznych z XIII wieku, przekład zbiorowy, WN PWN, Warszawa 2002,
  s. 12–39.
  

- Tomasz Pawlikowski, Zagadnienie pierwszych zasad dowodzenia w pismach Alberta Wielkiego, Wyd. MAG, Warszawa 2001.

• 
  Tomasz z Akwinu, Summa theologiae, q. 2, q. III, 4, Reader średniowieczny dr. hab. Zbigniewa Nerczuka, prof. UMK, s. 71–78.
  
• 
  Tomasz z Akwinu, Kwestie dyskutowane o mocy Boga, t. 1, pod red. Mikołaja Olszewskiego i Michała Palucha OP, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2008, Instytut Tomistyczny, Warszawa 2008, seria dwujęzyczna „Ad Fontes”, Artykuł 6: Czy Bóg może czynić to, co jest możliwe dla innych bytów, jak grzeszyć, chodzić i tym podobne rzeczy, s. 163–173.
  

- Étienne Gilson, Tomizm: Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu, przeł. Jan Rybałt, Pax, Warszawa 1960, 1998.

- Stefan Swieżawski, Święty Tomasz na nowo odczytany, W drodze, Poznań 1995.

- Mikołaj Olszewski, Tomasz z Akwinu, Wyd. WAM, Kraków 2003.

• 
  Idzi Rzymianin, Twierdzenia o istnieniu i istocie, przeł. Jacek Surzyn, Wydawnictwo ANTYK, Kęty 2005, Twierdzenie V [s. 38–41], VI [s. 42–44], XII [s. 65–71], XIII [s. 72–75], XVII [s. 91–96].
  

• 
  Jan Duns Szkot, Czy substancja materialna ze swej natury jest substancją jednostkową i indywidualną, przeł. Martyna Koszkało, [w:] Elżbieta Jung-Palczewska (wybór, opracowanie i wstęp), Wszystko to ze zdziwienia. Antologia tekstów filozoficznych z XIV wieku, przekład zbiorowy, WN PWN, Warszawa 2000, s. 51–61.
  

• 
  Jan Duns Szkot, Traktat o Pierwszej Zasadzie, przeł. Tadeusz Włodarczyk, PWN, Warszawa 1988, rozdz. 3, Potrójne pierwszeństwo w Pierwszej Zasadzie, s. 26–48.
  

- Martyna Koszkało, Indywiduum i jednostkowienie: analiza wybranych tekstów Jana Dunsa Szkota, TN KUL, Lublin 2003.

- Edward Iwo Zieliński, Nieskończoność bytu Bożego w filozofii Jana Dunsa Szkota: rozprawa doktorska, RW KUL, Lublin 1980.

- Edward Iwo Zieliński, Jednoznaczność transcendentalna w metafizyce Jana Dunsa Szkota: rozprawa habilitacyjna, RW KUL, Lublin 1988.

• 
  Roger Bacon, Opus tertium, przeł. Tadeusz Włodarczyk, [w:] Krystyna Krauze-Błachowicz (wybór, opracowanie i wstęp), Wszystko to ze zdziwienia. Antologia tekstów filozoficznych z XIII wieku, przekład zbiorowy, WN PWN, Warszawa 2002, s. 64–89.
  

• 
  dodatkowo (pomocniczo i uzupełniająco) zob. także: Roger Bacon, Dzieło większe, przeł. Tadeusz Włodarczyk, Część VI tego Traktatu, stanowiąca szóstą część Dzieła Większego. O nauce eksperymentalnej, rozdz. 1 i 2, s. 550–556; Rozdział O drugiej prerogatywie nauki eksperymentalnej, s. 577–578; Rozdział O trzeciej prerogatywie, czyli doskonałości sztuki eksperymentalnej, s. 587–593.
  

- Małgorzata Frankowska-Terlecka, „Scientia” w ujęciu Rogera Bacona, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1969.

Zajęcia 14. (27–28/30)

Wilhelm Ockham (ur. ok. 1280, zm. 1349)

• 
  Wilhelm Ockham, Suma logiczna, przeł. Tadeusz Włodarczyk, WN PWN, Warszawa 2010, ks. I, pkt 12: Intencja pierwsza i druga, s. 59–62; ks. I, pkt 14: Powszechnik, s. 65–68; ks. I, pkt 15: Powszechnik nie jest rzeczą istniejącą poza umysłem, s. 68–73; ks. I, pkt 16: Przeciwko poglądom Szkota o powszechnikach, s. 73–76; ks. I, pkt 18: Ogólnie o pięciu powszechnikach, s. 83–87; ks. I, pkt 19: Jednostka, s. 87–89.
  

- Ryszard Palacz, Ockham, Wiedza Powszechna, Warszawa 1982.

• 
  Fernand Van Steenberghen, Filozofia w wieku XIII, przeł. Edward Iwo Zieliński, KUL JPII, Lublin 2005.
  
• 
  Étienne Gilson, Duch filozofii średniowiecznej, przeł. Jan Rybałt, Pax, Warszawa 1958.
  
• 
  Étienne Gilson, Historia filozofii chrześcijańskiej: od Justyna do Mikołaja Kuzańczyka, przeł. Stanisław Stomma, Pax, Warszawa 1962.
  
• 
  Étienne Gilson, Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, przeł. Sylwester Zalewski, Pax, Warszawa 1966.
  
• 
  Frederick Copleston, Historia filozofii, t. 2: Od Augustyna do Szkota, przeł. Sylwester Zalewski, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2004.
  
• 
  Frederick Copleston, Historia filozofii, t. 3: Od Ockhama do Suareza, przeł. Henryk Bednarek, Sylwester Zalewski, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2008.
  
• 
  Stefan Swieżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
  
• 
  Stefan Swieżawski, Studia z myśli późnego średniowiecza, Fundacja ALETHEIA, Warszawa 1998.
  
• 
  Josef Pieper, Scholastyka: postacie i zagadnienia filozofii średniowiecznej, przeł. Tadeusz Brzostowski, Pax, Warszawa 2000.
  
• 
  Richard Heinzmann, Filozofia średniowieczna, przeł. Piotr Domański, Wyd. ANTYK, Kęty 1999.
  
• 
  Jan Legowicz, Historia filozofii średniowiecznej Europy zachodniej, PWN, Warszawa 1986.
  
• 
  Zdzisław Kuksewicz, Zarys filozofii średniowiecznej: filozofia łacińskiego obszaru kulturowego, PWN, Warszawa 1986.
  
• 
  Zdzisław Kuksewicz, Zarys filozofii średniowiecznej, PWN, Warszawa 1973.
  
• 
  Kazimierz Twardowski, O filozofii średniowiecznej wykładów sześć, Lwów – Warszawa 1910.
  
• 
  Władysław Seńko, Jak rozumieć filozofię średniowieczną, Wyd. ANTYK, Kęty 2001.
  
• 
  Juliusz Domański, Zbigniew Ogonowski, Lech Szczucki, Zarys dziejów filozofii w Polsce: wieki XIII – XVII, PWN, Warszawa 1989.
  
• 
  Filozofia polska, Wiedza Powszechna, Seria „Myśli i Ludzie”, Warszawa 1967.
  
• 
  Ryszard Palacz, Filozofia polska wieków średnich, Wiedza Powszechna, Warszawa 1980.
  
• 
  Przewodnik po filozofii średniowiecznej. Od św. Augustyna do Joachima z Fiore, red. Agnieszka Kijewska, Wydawnictwo WAM, Kraków 2012.