Najstarsze ogniska cywilizacji Dzieje ludzkości zaczęły się przed 2 milionami lat, a „anatomicznie współczesne istoty ludzkie”

CZĘŚĆ I

U ŹRÓDEŁ CYWILIZACJI I REFLEKSJI POLITYCZNEJ

1. 
   Najstarsze ogniska cywilizacji
   

1. 
   Dzieje ludzkości zaczęły się przed 2 milionami lat, a „anatomicznie współczesne istoty ludzkie” pojawiły się przed 40 tys. Lat
   
2. 
   Starożytne cywilizacje wyrastały w dolinach wielkich rzek
   
3. 
   Proces kształtowania się społeczeństw starożytnych trwał kilkanaście tysięcy lat
   

2. 
   Teokratyczny charakter władzy
   

1. 
   Wierzono w potęgę sił nadprzyrodzonych oraz dążono do ich pozyskania dla realizacji celów ziemskich
   
2. 
   Wynoszono władzę państwową ponad poziom życia rodowego i konstruowano przeświadczenie o jej filiacjach ze światem bogów – teokratyczne uzasadnienie uprawnień władzy
   
3. 
   Przekonanie o boskim charakterze władzy wiązało się z geograficznym usytuowaniem kraju
   
   • 
     Egipt – oddzielony od świata – trwało długo
     
   • 
     Mezopotamia – władca musiał walczyć z najeźdźcą i bronić wizerunku
     

3. 
   Eudajmonizm
   
   1. 
      Oznaczał troskę o dobro poddanych, kreowanie wyobrażenia o władzy opiekuńczej było jej stałą cechą
      
   2. 
      Stanowienie prawa fundamentalnym uprawnieniem teokratycznego władcy (Hammurabi łączył z ideą porządku i dobrych rządów) oraz idea trwałości państwa
      
4. 
   Majestat władzy
   
   1. 
      Podkreślany przez tytuły, skomplikowany rytuał dworski, szczególną rolę stanu kapłańskiego
      
   2. 
      Pojawiła się idea tolerancji religijnej (Asioka)
      

1. 
   Zarys dziejów
   
   1. 
      Państwo trwało nie krócej niż 30 wieków, upadło 641r. n.e. – podbój arabski
      
2. 
   Państwo i jego ideologia
   
   1. 
      Rzeka wymuszała organizowanie się ludności, 2850 – Menes – scentralizowane państwo z absolutną władzą faraona, opartą na stanie kapłańskim, aparacie urzędniczym oraz armii
      
   2. 
      Kapłaństwo tworzyło wyobrażenia, które określały światopogląd oraz koncepcję władzy państwowej
      
   3. 
      Politeizm – panteon bóstw rozbudowany, ważne miejsce w nim miał faraon – bóg lub syn boży
      
   4. 
      Warstwa kapłańska kustoszem boskiego charakteru władzy państwowej
      
   5. 
      Teoria organiczna
      
3. 
   Egipska koncepcja władzy
   
   1. 
      Faraon – uosobienie państwa oraz ziemska inkarnacja bóstwa, izolacja od społeczeństwa
      
   2. 
      Miał utrzymywać ład i sprawiedliwość – co wymagało od niego pobożności, łagodności oraz opanowania
      
   3. 
      Wyobrażenie piramidy
      
4. 
   Ideały społeczne
   
   1. 
      Stare Państwo – polityka zagraniczna oparta na idei pokoju
      
   2. 
      Ammenemhat I – ideał troski o dobro poddanych ale „lud szanuje tego, co go trzyma w trwodze”
      
   3. 
      Ze źródeł ukazuje się ciężka praca i ideał życia pozagrobowego
      
   4. 
      Bunty ludu kończyły się na obaleniu starego systemu
      
5. 
   Teokracja kapłańska
   
   1. 
      Przejęcie władzy przez Herhora – koncepcja bezpośrednich rządów Ammona-Re, krótko
      
   2. 
      Stabilność teokratycznego poglądu na władzę państwową
      

1. 
   Wprowadzenie
   
   1. 
      Od końca 5 tys. p.n.e. organizacje protopaństwowe – patesjaty
      
   2. 
      Wcześnie powstają ośrodki miejskie
      
2. 
   Idee polityczne Babilonii
   
   1. 
      Boski kult władcy nie był stałą doktryną państwową, zależał od osiągnięć władcy
      
   2. 
      Państwo babilońskie – potęga polityczna, siedlisko wielkiej kultury i cywilizacji
      
   3. 
      Hammurabi skodyfikował prawo – miał świadomość że sprawny system to gwarant pomyślności kraju – w kodeksie także zakres jego władzy, jej żródła, charakter i cel, a także rozwinięcie idei trwałości prawa
      
   4. 
      Troska o dobro poddanych zasadniczym składnikiem koncepcji władzy
      
   5. 
      „Enuma elisz” – dominacja Babilonu nad światem
      
   6. 
      „Gilgamesz” – przesłaniem dążenie do prawego i sprawiedliwego życia
      
3. 
   Idee polityczne Asyrii
   
   1. 
      Państwo zaborcze, despotyczne, kult brutalnych polowań oraz idea podbojów
      
   2. 
      Państwo policyjne, duża rola tajnej policji, wywiadu wojskowego, brutalnej dyplomacji; przesiedlanie całych ludów oraz ultimatum
      
4. 
   Idee polityczne Persji
   
   1. 
      Zoroastryzm ukształtowany przez Zaraustrę (Awesta) – walka dobra (Ahura Mazda) za złem (Aryman); dualizm świata bogów a także na ziemi; dobro ma zatriumfować
      
   2. 
      Koncepcja dobrego ładu – aszy –podstawy boskiego porządku a także ziemskie pojęcie sprawiedliwości
      
   3. 
      Państwo perskie poprzez podboje realizuje koncepcje uniwersalnego królestwa dobra; drugwani; władca perski opiekunem wszystkich poddanych
      

1. 
   Rys historyczny
   
   1. 
      2205 p.n.e. najstarsze państwo Sia, 1211 n.e. Chiny ulegają ekspansji Czyngis-Chana
      
2. 
   Konfucjanizm
   
   1. 
      Podstawą „Pięcioksiąg”, którego autorstwo wiązane jest z osobą Konfucjusza – zasadniczym motywem nakaz przywrócenia dawnych stosunków: dawnych instytucji politycznych i społecznych, tradycyjnych więzi społecznych, hierarchii społecznej
      
   2. 
      Ważne wykonywanie obowiązków, przestrzeganie norm współżycia społecznego oraz posłuszeństwo wobec władzy
      
   3. 
      Kun-tsy – dobry obywatel: ludzki stosunek do innych, sprawiedliwość oraz znajomość etykiety
      
   4. 
      Meng-tsy – kontynuator – intronizacja władcy reprezentującego nową dynastię oznacza, że niebiosa udzieliły mu wsparcia; znaczenie ceremoniału
      
   5. 
      Sun-tsy – właściwe rządzenie krajem polega na przestrzeganiu rytuału oraz stosowaniu nazw adekwatnych do różnych zjawisk (teoria poprawnych nazw)
      
3. 
   Taoizm
   
   1. 
      Twórcą Lao-tsy – „Tao-te-king” – świat jest wieczny i nie ma w nim istot nadprzyrodzonych
      
   2. 
      Idee rytmu życia, jedności świata i zjawisk życia ludzkiego, konieczności zachowania pierwotnej prostoty natury ludzkiej
      
   3. 
      Pochwała skromności, spokoju, harmonii z naturą (tao); odrzucenie przemocy, dumy i zbytniej pewności siebie
      

1. 
   Wprowadzenie
   
   1. 
      Zasadniczy wpływ na formowanie się państwowości tego regionu miała ekspansja Ariów
      
   2. 
      Ariowie wprowadzili podział społeczeństwa na warny (barwy) oraz kasty
      
2. 
   Religia i kultura
   
   1. 
      „Wedy”, „Rygweda”- 4 stany, reinkarnacja
      
   2. 
      Braminizm przechodzi ewolucją przybierając postać dżinizmu oraz buddyzmu
      
   3. 
      Buddyzm – 6w. p.n.e. – proces ewolucji dokonuje się według starych praw przyczynowości, którym podlegają także bogowie; obraz idealnego społeczeństwa: bezklasowego, rządy sprawowane przez zgromadzenie ludowe, bez własności prywatnej
      
   4. 
      Rodzaj kontynuacji braminizmu – hinduizm – „Mahabharata” i „Ramajana” – podkreśla rolę braminów, naczelny nakaz – izolacja od warstw niższych
      
3. 
   Idee polityczne Asioki (3w. p.n.e.)
   
   1. 
      Asioka zakończył proces jednoczenia Indii Północnych i Środkowych
      
   2. 
      Dhamma – sprawiedliwość, uzupełniana przez prawo pisane i zwyczaj, orędzia Asioki – zaniechanie przemocy, tolerancja religijna; dharma
      
   3. 
      Troska o dobro poddanych
      
   4. 
      Po upadku imperium idea jedności Dekanu przetrwała
      

1. 
   Wprowadzenie
   
   1. 
      Dzieje dawnego Izraela od w 19 p.n.e. do roku 70 n.e.
      
   2. 
      Wyróżniała ich wiara w jednego boga
      
   3. 
      Teza o szczególnym posłannictwie ludu Izraela, przymierzu i opiece boga nad ludem wybranym
      
   4. 
      Stary Testament – Miszna – Gemara – Talmud
      
2. 
   Dzieje dawnego Izraela
   
   1. 
      1280-1159 p.n.e. – dotarcie na Synaj, objawienie Dekalogu
      
   2. 
      Ukształtowanie się monarchii
      
   3. 
      Okres podzielonego królestwa – prorocy – obdarzeni darem wieszczenie słowa bożego; mesjanizm
      
   4. 
      Judaizm – wcześniejsze tendencje uniwersalistyczne Jahwe ustępują myśli o wyjątkowym uprzywilejowaniu Izraela
      
3. 
   Struktury organizacyjne
   
   1. 
      Na czele poszczególnych pokoleń stali naczelnicy, a od osiedlenia się w Kanaan sędziowie
      
   2. 
      W okresach zagrożenia władza składana w ręce jednego
      
   3. 
      Ukształtowanie się monarchii – namaszczenie – król sprawuje władzę w imieniu Jahwe – teokratyzm
      
4. 
   Źródła
   
   1. 
      Księga Praw Starego Testamentu (Dekalog)
      
   2. 
      Z Dekalogu wyprowadzono nakaz miłości bliźniego oraz przestrzegania sprawiedliwości
      
   3. 
      Z dawnych wierzeń usunięto kanon dziedziczenia przez dzieci win ich rodziców oraz potępiano przyjmowanie przez sędziów prezentów od stron procesu
      
5. 
   Prorocy
   
   1. 
      Znaczny wpływ na postawy społeczne, także władców
      
   2. 
      Przeciwstawiali się tendencjom politeistycznym – w ich nauce Jahwe ponownie uniwersalny, opiekuńczy
      
6. 
   Mesjanizm
   
   1. 
      Zjawisko połączone z wystąpieniem proroków
      
   2. 
      Mesjasz-Odkupiciel przyjdzie po to, aby swą męką odkupić cały świat
      
   3. 
      Bóg domaga się spełnienie powinności moralnych, nie ofiar, jest bogiem sprawiedliwości, prawdy i praworządności
      
   4. 
      Końcowe stulecia starej ery - judaizm – mesjanizm interpretowany w duchu nacjonalistycznym, Mesjasz to raczej potężny władca niż duchowy przywódca
      
7. 
   Podziały religijno-społeczne
   
   1. 
      Saduceusze – wyższe warstwy kapłańskie oraz arystokracja
      
   2. 
      Faryzeusze – warstwy średnie
      
   3. 
      Sadokici i esseńczycy – równość społeczna, odrzucenie niewolnictwa, Mesjasz ma byś nauczycielem Sprawiedliwości, który odbędzie sprawiedliwy sąd nad wszystkimi ludami
      
   4. 
      Zeloci (gorliwi) – rodzaj ludowej partii patriotycznej, uważali się za jedynych obrońców prawa i egzystencji Żydów, odrzucali obce panowanie
      

1. 
   Pojęcia polityczne okresu przedklasycznego
   
   1. 
      Poematy homerowe – Iliada i Odeseja
      
      • 
        Świat ludzi i bogów tworzy jedną, przenikająca się wzajemnie całość, bogów odróżnia większa moc i nieśmiertelność
        
      • 
        Jest to świat wyobrażeń arystokracji greckiej, Homer odcina się od dołów społecznych
        
      • 
        Bliski Homerowi świat patrymonialnych władców, szlachty i herosów (basileus, rada starszych-bule, w stanie zalążkowym agora-zgromadzenie ludowe); nie ma jeszcze pogardy do pracy
        
      • 
        Nie ma prawa w znaczeniu pr. Stanowionego (nomos); Themis – wyraża boską wolę; uosobieniem Temida, która wspomaga Dike
        
      • 
        Sąd polubowny, brak przestępstwa ściganego z urzędu ale myśl o porządku prawnym wynikającym z woli boskiej
        
   2. 
      Hezjod z Askry
      
      • 
        Proces ponownego przechodzenia prerogatyw królewskich do rąk szlachty – centralny element tła jego twórczości
        
      • 
        „Prace i dni”, „Teogonia” – obraz trudu chłopskiego, chciwość i sprzedajność możnych, godność pracy ludzkiej, błędne łączenie szlachectwa z bogactwem, potępił sprzedajne sądy
        
      • 
        Prawa Zeusa winny być wzorcem dla innych norm; Dike wspomagana przez 3 bóstwa
        
   3. 
      Teognis z Megary
      
      • 
        Obraz przejęcia przez lud władzy sprawowanej dotąd przez arystokrację (rzecznik jej supremacji)
        
      • 
        Godzi w lud gminu – podły, występny, zły
        
      • 
        Tworzy swego rodzaju terminologię demagogiczno-partyjną
        
2. 
   Główne wątki myśli politycznej tzw. filozofów przyrody
   
   1. 
      Tales z Miletu
      
      • 
        Pierwszy krok na drodze wyjaśniania wszystkich zjawisk zachodzących w świecie, sprowadził je do jednego pierwiastka – wody
        
      • 
        Poznanie samego siebie; 1szy monopol
        
      • 
        Rzecznik idei panhelleńskiej, najlepszy ustrój taki, w którym nie ma zbyt dużych różnic majątkowych
        
      • 
        Rozwój poprzez walkę przeciwieństw występujących we wszystkich zjawiskach
        
   2. 
      Pitagoras z Samos
      
      • 
        Pierwszy użył poj. Filozofia, czynnik kształtujący i kształtowany, dwoistość duszy i ciała, celem życia oczyszczenie z grzechów
        
      • 
        Ład kosmiczny – zjawiska przebiegają z matematyczną dokładnością
        
      • 
        Zwolennik opcji arystokratycznej (rządy ludzi najlepszych)
        
   3. 
      Hippodamos z Miletu – model państwa idealnego- 3 stany, 3 działy ziemi, 3 rodzaje przestępstw
      
   4. 
      Heraklit z Efezu
      
      • 
        Pods. pierwiastek – ogień – żywa, myśląca materia; jego przekształcanie kierowane jest przez boski rozum – logos
        
      • 
        Nierówność w społeczeństwie zupełnie naturalna, a dążenie do równości występne
        
      • 
        Pojęcie normy prawa stanowionego – nomos; o prawo należy walczyć, stanowi ono podstawę i oparcie państwa
        
      • 
        Heraklityzm (wariabilizm) – zjawisko powszechnej zmienności, odnoszone także do stosunków społecznych
        
   5. 
      Eleaci
      
      • 
        Podstawa stosunków wyst. w przyrodzie – zasada niezmienności
        
      • 
        Przyrodą włada utożsamiany z kosmosem Bóg
        
      • 
        Tendencje demokratyczne, ale mądrości podstawą systemu prawnego i politycznego
        
   6. 
      Atomiści i Demokryt z Abdery
      
      • 
        Wszystkie zjawiska przyrody mają strukturę materialną – materializm
        
      • 
        Atomizm – materia składa się z drobnych, niepodzielnych cząsteczek – atomów
        
      • 
        Rozum i umiar „zarówno w pożądaniach, jak i w stanie posiadania dóbr”
        
      • 
        Etyka i prawo podstawami funkcjonowania społeczeństwa
        
      • 
        Sprawiedliwość to wykonywanie obowiązków, a jej wzgardzenie rodzi potrzebę wydawania norm prawnych – jedna z podstaw życia społecznego
        
      • 
        Władza to nie przywilej ale sztuka, starał się łączyć kompetencję z rządami demokratycznymi
        
3. 
   U progu oświecenia
   
   1. 
      Forma organizacyjna – polis – obszar niewielkiej wyspy bądź otoczonego murem miasta z przyległymi terenami
      
   2. 
      Powst. ustroju demokratycznego w Atenach: prawo Drakona (po raz pierwszy stwarzające poczucie pewności prawa), reformy Solona, tyrania Pizystrata, reformy Kleistenesa
      
      • 
        wzmocnienie znaczenie głównych instytucji demokratycznych- zgr. Ludowego, rady 500 i sądu przysięgłych
        
4. 
   Doktryna polityczna demokracji
   
   1. 
      Demokracja – forma ustrojowa, w której władzę sprawuje lud, podkreślano że można czynić i mówić to co się uważa za stosowne
      
   2. 
      Wolność wypowiedzi, podkreślano hasło zgody i harmonii a także równość praw [jednakowa waga głosu obywatela, dostęp do sprawowania władzy, równe traktowanie, tendencja do eliminowania różnic majątkowych]
      
   3. 
      Wystąpienie Peryklesa – dem. szkołą wychowania Hellady, oparta na większości obywateli, jednostkę ceni się ze wzglądu na jej talenty osobiste, osiąganie zaszczytów przez służbę ojczyźnie, w życiu państwowym kierowanie się zasadą wolności
      
   4. 
      Demostenes – wskazywał ideał miłości ojczyzny, nawoływał do zgody i pojednania wszystkich Greków
      
5. 
   Sofiści
   
   1. 
      „kramarze wiedzy” – nie szukali prawdy ostatecznej, podkreślali względność (relatywizm) wszelkich prawd, wskazywali na indywidualistyczny charakter poznania; silny bodziec dla rozwoju stwarzała demokracja – opanowanie sztuki przemawiania, ważna rola w podnoszeniu techniki argumentacji
      
   2. 
      Protagoras z Abdery – nurt relatywistyczno-subiektywistyczny, kwestionował możliwość osiągnięcia prawdy ostatecznej; moralność, prawo i państwo są względne i zalezą od umowy między ludźmi
      
      • 
        Państwo jest rezultatem zgody jego obywateli, wspólne decyzje ponad stanowiskami jednostek, państwo decyduje co jest sprawiedliwe
        
      • 
        Dążenie do pogodzenia interesów jednostki z interesami państwa
        
   3. 
      Georgiasz z Leontinoj
      
      • 
        Rozwijał retorykę i dialektykę
        
      • 
        Nihilizm poznawczy i etyczny – każde twierdzenie fałszywe, nic nie istnieje
        
      • 
        Zdolność dobierania argumentów decyduje o tym co słuszne a co nie
        
      • 
        Nie ma stałych zasad postępowania
        
      • 
        Idea zjednoczenia się wszystkich Greków
        
   4. 
      Kalikles i Trazymach – teorie siły
      
      • 
        Rozróżnienie sprawiedliwości opartej na naturze rzeczy i ustanowionej przez ludzi
        
      • 
        Wg natury gorsze jest doznawanie krzywdy, wg praw ludzkich jej wyrządzanie
        
      • 
        Sprawiedliwe by jednostka lepsza miała więcej; dążenie do zastąpienia ustalonych przez większość norm zasadami sprawiedliwości naturalnej, kult siły, negacja zasad etycznych
        
      • 
        Trazymach – państwo i sprawiedliwość to dzieło ludzi silnych, ustanawiających to, co im przynosi korzyść
        
   5. 
      Teorie prawno-naturalne Antyfona i Hippiasza z Elidy
      
      • 
        Antyfon – prawa ustanowione przez ludzi są dowolne, podczas gdy prawa natury są konieczne i obowiązują same przez się, ich naruszenie jest zawsze naganne, tworzą podstawowe standardy postępowania ludzkiego
        
      • 
        Hippiasz z Elidy – wszyscy ludzie podobni, współobywatele świata, prawo stanowione zmusza ich do czynienia rzeczy sprzecznych z naturą; prawa natury są powszechne i mają trwałą moc; nie można żądać posłuszeństwa zmiennym zasadom prawa stanowionego
        
6. 
   Sokrates i sokratycy
   
   1. 
      Metoda sokratyczna polegała na uprawianiu dialektyki
      
   2. 
      Hasłem poznanie samego siebie, celem uszczęśliwienie rodzaju ludzkiego cierpiącego pod brzemieniem niewiedzy
      
   3. 
      Cnota tożsama z wiedzą – źle czyni się pod wpływem niewiedzy
      
   4. 
      Prawdziwa wolność – opanowanie namiętności
      
   5. 
      Sprawiedliwość podwaliną życia; obywatel, który nie akceptuje systemu prawnego państwa, winien je opuścić
      
   6. 
      4 formy ustrojowe, prawidłowe monarchia i arystokracja (rządy najlepszych) – bo tylko wtedy podstawę rządów tworzy dążenie do dobra ogółu oraz prawo
      
   7. 
      Przeciwnik demokracji – lekceważy kryterium kompetencji
      
   8. 
      Ksenofont
      
      • 
        Doniosłość postawy etycznej rządzącej elity (bliskie ideały mon.-arystokratyczne)
        
      • 
        Troska o przymioty etyczne poddanych zadaniem każdego władcy
        
      • 
        Odrzucał demokrację – prawo nie jest w stanie zastąpić edukacji moralnej
        
   9. 
      Izokrates
      
      • 
        Relatywizm filozoficzny
        
      • 
        Cenił mieszanką arystokracji z demokracją – władza w ręku najcnotliwszych
        
   10. 
       Cynicy i cyrenaicy
       
       • 
         Państwo schodzi na plan dalszy i ustępuje poglądom kosmopolitycznym
         
       • 
         Antystenes z Aten – cnota (wiedza) wystarczającym warunkiem szczęścia, cnotliwe życie zgodne z naturą, zniesienie własności prywatnej oraz granic państwowych
         
       • 
         Arystyp z Cyreny – twórca szkoły cyrenaików, rzecznik kosmopolityzmu i utylitaryzmu, ludzie dążą do przyjemności, instytucje publiczne i sprawiedliwość to pojęcia sztuczne i względne
         
       • 
         Hegezjasz z Cyreny – prawdziwego szczęścia nie można osiągnąć, zalecał samobójstwo
         
7. 
   Filozoficzno-polityczny system Platona
   
   1. 
      Demokracja to ustrój z gruntu zły
      
   2. 
      Idealizm obiektywny – świat, w którym żyjemy, postrzegany zmysłami, jest jedynie kopią, wtórnym odbiciem doskonałego świata idei
      
   3. 
      Kształtując duszę można ożywić obrazy postrzegane przez nią podczas pobytu w świecie idei i tym samym poznać Prawdę i główną z cnót- ideę Dobra; teoria reinkarnacji
      
   4. 
      Timokracja – oligarchia – demokracja – tyrania –nietrwałe, ale człowiek nie może istnieć poza organizacją państwową
      
   5. 
      Ludność państwa idealnego dzieli się na rządzących (rządcy i wojownicy) i rządzonych (klasa pracująca) – państwo takie mężne, mądre, umiarkowane i sprawiedliwe
      
   6. 
      Państwo na korzystnym teryt. (negatywny wpływ cudzoziemców)
      
   7. 
      Rządcy wyselekcjonowani spośród mędrców; proces wychowawczy – sofokracja
      
   8. 
      Wojownicy – siła zbrojna a zarazem aparat wykonawczy
      
   9. 
      „Prawa” – nowy projekt ustrojowy, własność prywatna jako należąca do ogółu obywateli, przywraca rodzinę; ustrój – pośredni między monarchią a arystokracją lub demokracją; prawa miały regulować wszystkie dziedziny życia
      
      • 
        Chciał, aby „prawo było panem zwierzchników, a zwierzchnicy sługami praw”
        
8. 
   Arystoteles – twórca systemów filozoficzno-politycznych
   
   1. 
      Synteza czynników empiryczno-racjonalistycznych i idealistycznych
      
   2. 
      Sądy ogólne winny wynikać ze zgromadzonych uprzednio doświadczeń
      
   3. 
      Szczęście można osiągnąć przez cnotę, cn. intelektualne i moralne
      
   4. 
      Wychowawcza rola państwa sprowadza się do wdrażania obywateli do życia cnotliwego; złoty środek
      
   5. 
      Sprawiedliwość – środek między wyrządzaniem z znoszeniem bezprawia; polityczna oraz w znaczeniu szczególnym
      
   6. 
      Państwo kategorią bardziej pierwotną niż jednostka – człowiek z natury istotą państwową
      
   7. 
      Inne rozumowanie – państwo wraz ze stopniowym wzrostem rodzaju ludzkiego
      
   8. 
      „państwo to naturalna, doskonała oraz zupełnie samowystarczalna wspólnota osad, która powstała za względu na potrzeby życia dla popierania najwyższego dobra”
      
   9. 
      „ustrój to ujęcie w pewien porządek władz w ogóle”, tam gdzie ubodzy mają liczebną przewagę nad jakością bogatych powstaje demokracja, a gdy przeważają cechy jakościowe bogatych – oligarchia
      
   10. 
       Ustroje prawidłowe: monarchia, arystokracja, politea, zwyrodniałe: tyrania, oligarchia, demagogia
       
   11. 
       Ustroje prawidłowe sprawowane są w interesie ogółu, nieprawidłowe – grupy ludzi
       
   12. 
       Najlepsze ustroje państwowe zajmują środek między krańcowościami, politea, dominacja stanu średniego
       
   13. 
       Naruszenie równowagi między czynnikiem ilościowym i jakościowym w państwie prowadzi do przewrotu
       
   14. 
       Państwo najlepsze dąży do zapewnienie szczęścia ogólnego – wychowanie, drobiazgowe uregulowanie życia
       
       • 
         Własność prywatna, mały obszar, korzystne położenie, samowystarczalne
         
   15. 
       Nieodzowność i naturalność niewolnictwa
       
9. 
   Doktryny hellenizmu
   
   1. 
      „ojczyzna tam, gdzie dobrze”
      
   2. 
      Stoicyzm – interpretowano świat w duchu materialistycznym i monistycznym zarazem
      
      • 
        Źródło poznania – wrażenie zmysłowe, byt jeden, jego podstawą pramateria
        
      • 
        Świat geocentryczna całość, ograniczona w przestrzeni, przejściowa w czasie, przeniknięta pierwiastkiem boskim, kosmiczna wspólnota bogów i ludzi
        
      • 
        Ludzi są równi i dobrzy, najwyższe dobro szczęście człowieka osiągane przez uniezależnienie się od zewnętrznych okoliczności, przyjmowanie wszystkiego ze spokojem
        
      • 
        Zenon zalecał aby mędrcy brali czynny udział w życiu publicznym
        
      • 
        Wszyscy ludzie obywatelami jednego państwa światowego, gdzie stosunki opierają się na prawie naturalnym
        
      • 
        Zenon z Kition – wizja państwa idealnego, odpowiednika wspólnoty ogólnoludzkiej, całkowita równość ludzi, władza w rękach mędrców
        
      • 
        Panecjusz i Pozydoniusz – szczęście kreowane przez zespół czynników, ustrój mieszany, odpowiadający urządzeniom republiki rzymskiej (mężowie stanu)
        
      • 
        Szacunek do pracy
        
   3. 
      Epikureizm
      
      • 
        Epikur – próba wyjaśnienia świata w sposób naturalny oraz materialistyczny, atomizm +heraklityzm
        
      • 
        Zjawiska przyrody przebiegają bez woli boskiej, religia odwołując się do strachu stanowi zgubę ludzkości
        
      • 
        Do szczęścia prowadzi brak cierpienia, czwórnian leczniczy
        
      • 
        Najlepszymi obywatelami egoiści, jeśli kierują się rozumem – nie krzywdzą się wzajemnie i nie wyzyskują
        
      • 
        Szczęście jednostki ponad zbiorowe interesy
        
      • 
        Sprawdzianem sprawiedliwości jej użyteczność dla społeczeństwa, prawo zmienne
        
      • 
        Mędrcy nie powinni brać udziału w życiu publicznym
        
      • 
        Czyli umowny charakter społeczeństwa i państwa oraz użyteczność tych instytucji
        
   4. 
      Sceptycyzm
      
      • 
        Negował możliwość poznania prawdy, droga do szczęścia to obojętność dla życia i cierpienia
        
      • 
        Dystans wobec kwestii etycznych – ludzie kierują się tym, do czego skłaniają naturalne popędy i panujące obyczaje oraz tym, na co wspólnie wyrazili zgodę
        
      • 
        Probabilizm – rozsądne prawdopodobieństwo
        
      • 
        Myśl sceptyków zabarwiona silnie cynizmem, Karneades przedstawił stan wyższej konieczności
        

1. 
   
   
   : baza-materialow -> files
   files -> I Źródła Prawa
   files -> I. częŚĆ ogóLNA PRAWA CYWILNEGO ogólna charakterystyka prawa cywilnego I jego działY