Punktem wyjścia do powstania koncepcji programu była analiza nowej Podstawy programowej przedmiotów ogólnomuzycznych w szkole muzycznej I i II st. oraz Podstaw programowych przedmiotu historia muzyki, czwarty etap edukacyjny MEN. Powszechnie wiadomo, że tak obszerne treści programowe, jakie się kryją za hasłami podstaw programowych z historii muzyki z literaturą muzyczną, nie jest łatwo zrealizować w ciągu 9 godzin w cyklu kształcenia. Z anonimowych ankiet, jakie zostały przeprowadzone wśród nauczycieli historii muzyki z całej Polski wynika, że rozbieżność zarówno sumarycznej liczby godzin przeznaczonych na historię muzyki w cyklu kształcenia, jak i rozkładu godzin przypadających na poszczególne epoki jest zaskakująco duża. Na przykład liczba godzin przeznaczonych na muzykę średniowiecza waha się w przedziale od 10 do 32 godzin. Można to tłumaczyć dodawaniem (w wielu szkołach) do szkolnych ramowych planów nauczania tzw. godzin dyrektorskich lub zajęć fakultatywnych, przeznaczonych na realizację treści z historii muzyki. Również zakres indywidualnych, autorskich programów nauczania ma bezpośredni wpływ na kształt rozkładów nauczania. Z tego powodu zrezygnowano z podziału treści nauczania na poszczególne lata nauki oraz z rozkładu materiału z wyróżnioną liczbą jednostek lekcyjnych na dane hasło programowe. Różnice w szkolnych ramowych planach nauczania sprawiają, że jedynie stworzenie własnego planu, dostosowanego do typu szkoły i potrzeb ucznia, zapewni nauczycielowi możliwość jego pełnej realizacji. Dlatego niniejszy program nie może zaspokoić oczekiwań wszystkich nauczycieli. Jest on programem przykładowym, wynikającym z sumy doświadczeń nauczycieli z różnych, znacznie oddalonych od siebie ośrodków muzycznych. Uznano, że treści nauczania wymienione w sformułowanej przez MEN podstawie programowej przedmiotu historia muzyki na poziomie rozszerzonym powinny znaleźć się w programie nauczania dla szkół muzycznych II st. Niektóre treści Podstawy programowej dotyczące kompetencji społecznych i personalnych ucznia (np. „uczeń wykorzystuje techniki informacyjne i komunikacyjne do odczytywania i porządkowania faktów, pojęć i terminów z zakresu historii muzyki; wykorzystuje wiedzę z zakresu historii muzyki w sposób praktyczny do tworzenia własnych interpretacji; prezentuje własny pogląd na twórczość muzyczną poznaną podczas uczestnictwa w różnych formach życia kulturalnego;”) opisano w komentarzu metodycznym. W tabelarycznej części programu treści te jedynie są zasygnalizowane w rubrykach dotyczących powtarzania i utrwalania wiadomości. Przy tworzeniu programu kierowano się z jednej strony zasadą realizmu w realizacji treści nauczania w ciągu 9 godzin w cyklu kształcenia (tj. ok. 250 godz. dydaktycznych), a z drugiej strony przydatnością nauczanych treści w dalszej edukacji muzycznej. Warto również dodać, że w nowych ramowych planach nauczania, które zaczną obowiązywać od 1 września 2014 r., istnieje możliwość rozszerzenia czasu przeznaczonego na utrwalenie i pogłębienie treści Podstaw programowych z historii muzyki z literaturą muzyczną podczas zajęć modułu ogólnomuzycznego, na przykład na zajęciach z historii form i gatunków muzycznych lub literatury muzycznej.
Za nadrzędny cel przedmiotu przyjęto przydatność zajęć z historii muzyki z literaturą muzyczną w szeroko rozumianej praktyce muzycznej oraz rozbudzenie w uczniach zainteresowania różnymi stylami muzycznymi. Nicolaus Harnoncourt w swojej znakomitej książce Muzyka mową dźwięków1) w taki sposób mówi o współczesnej edukacji muzycznej:
„W naszych szkołach nie uczy się muzyki jako języka, ale jako techniki wykonawstwa;[…] Dzisiaj, gdy aktualną jest muzyka dawna (czy chcemy, czy nie), kształcenie muzyczne powinno być zupełnie odmienne i oparte na innych zasadach. Nie może się wciąż ograniczać do uczenia, w którym miejscu należy postawić palec, by otrzymać dźwięk i jak osiągnąć biegłość palcową. Kształcenie ukierunkowane nazbyt technicznie powołuje do istnienia nie muzyków, ale pospolitych akrobatów[…] Ponieważ wykonujemy muzykę prawie czterech stuleci, musimy – w odróżnieniu od muzyków epok minionych – uczyć się najwłaściwszych sposobów wykonywania różnych rodzajów muzyki.”
Zakłada się, że uczeń po szkole muzycznej I stopnia powinien być wyposażony w podstawową wiedzę i umiejętności, zgodnie z zapisem w Podstawie programowej: „uczeń wykorzystuje wiedzę ogólnomuzyczną oraz umiejętności do zrozumienia i wykonywania utworów”. W efekcie nauki w szkole muzycznej II stopnia uczeń samodzielnie interpretuje dzieło muzyczne, łączy i wykorzystuje w działaniach praktycznych wiedzę z zakresu przedmiotów ogólnomuzycznych, samodzielnie wyszukuje, dokonuje wyboru i oceny informacji z zakresu przedmiotów ogólnomuzycznych. Zapisy te wskazują na praktyczne wykorzystanie wiedzy i umiejętności, co również jest nadrzędnym celem programu.
Właściwe rozumienie dzieła muzycznego musi być połączone ze znajomością języka muzycznego epoki, w jakiej ono powstało. Do tego potrzebna jest wiedza z zakresu: terminów i pojęć muzycznych, gatunków, form i technik kompozytorskich, stylów uniwersalnych i indywidualnych oraz procesów historycznych zachodzących w muzyce. Ta wiedza pozwoli uczniom dokonywać analizy i interpretacji utworów muzycznych oraz samodzielnie rozwijać własne zainteresowania muzyczne w zakresie historii muzyki.
Program zakłada, iż uczeń rozpoczynający naukę historii muzyki będzie już posiadał pewną wiedzę i umiejętności z zakresu zasad muzyki oraz analizy dzieła muzycznego. Dlatego proponuje się rozpoczęcie realizacji przedmiotu w klasie III cyklu 6 letniego i w klasie II cyklu 4 letniego.
W przykładowym szkolnym planie nauczania w cyklu 6 letnim przedmiot Historia muzyki z literaturą muzyczną znajdowałby się w następującym układzie i wymiarze godzin:
Przedmioty
|
Kl. I
|
Kl. II
|
Kl. III
|
Kl. IV
|
Kl. V
|
Kl. VI
|
Suma godzin w cyklu kształcenia
|
Kształcenie słuchu
|
2
|
2
|
2
|
2
|
2
|
1
|
11
|
Zasady muzyki
|
2
|
|
|
|
|
|
2
|
Analiza dzieła muzycznego
|
|
2
|
|
|
|
|
2
|
Harmonia praktyczna
|
|
1
|
1
|
2
|
|
|
4
|
Historia muzyki z literaturą muzyczną
|
|
|
2
|
2
|
3
|
2
|
9
|
Moduł słuchowy
|
|
|
|
6
|
6
|
Moduł praktyczny
|
|
|
|
Moduł ogólnomuzyczny
|
|
|
|
Analogicznie w cyklu 4 letnim:
Przedmioty
|
Kl. I
|
Kl. II
|
Kl. III
|
Kl. IV
|
Suma godzin w cyklu kształcenia
|
Kształcenie słuchu
|
2
|
2
|
2
|
2
|
8
|
Zasady muzyki
|
2
|
|
|
|
2
|
Analiza dzieła muzycznego
|
2
|
|
|
|
2
|
Harmonia praktyczna
|
|
2
|
2
|
|
4
|
Historia muzyki z literaturą muzyczną
|
|
3
|
3
|
3
|
9
|
Moduł słuchowy
|
|
|
6
|
6
|
Moduł praktyczny
|
|
|
Moduł ogólnomuzyczny
|
|
|
Od klasy IV (cyklu 6 letniego) i II (cyklu 4 letniego) uczeń może skorzystać z zaproponowanej przez szkołę oferty przedmiotów modułowych rozszerzających wiedzę w zakresie przedmiotów ogólnomuzycznych, czyli istnieje możliwość wprowadzenia przedmiotów np. Historia muzyki najnowszej, Historia form i gatunków muzycznych, Formy muzyczne, Literatura muzyczna. itp.
|