ZAŁACZNIK NR 1 DO SIWZ
Nr WBP-DUS-P/2/2009
KONSERWACJA I DIGITALIZACJA ZBIORÓW WOJEWÓDZKIEJ BIBLIOTEKI
PUBLICZNEJ W OPOLU
ZAGADNIENIA KONSERWATORSKIE
- WYCIĄG-
Opracowanie:
mgr Małgorzata Grocholska
Konserwator dzieł sztuki,
Specjalista konserwacji papieru i skóry
Nr dypl. UMK/1011
49-300 Brzeg
ul. Wyszyńskiego 20/2
tel. 663 717875
I. WSTĘP
Wytypowany przez pracowników W.B.P. w Opolu zbiór zabytkowych obiektów zawiera przede wszystkim starodruki (27 egzemplarzy) oraz 1 kodeks rękopiśmienny. W przeważającej ilości są to zabytki wysokiej klasy artystycznej i historycznej. Książki w większości posiadają oryginalne, pochodzące z epoki, skórzane oprawy, pięknie tłoczone z elementami złoceń, z częściowo zachowanymi zapinkami.
Decydując o wyborze zabytków przeznaczonych do konserwacji w ramach tego projektu, kierowano się przede wszystkim złym stanem zachowania obiektów. Uszkodzone mechanicznie oprawy i karty, zniszczenia spowodowane przez mikroorganizmy mogą być przyczyną dalej postępującej destrukcji obiektów. Tylko fachowo przeprowadzona konserwacja pozwoli zabezpieczyć zbiór na przyszłość. Przeprowadzona jednocześnie digitalizacja obiektów stworzy możliwość ich upowszechnienia i ułatwi do nich dostęp zainteresowanego czytelnika czy badacza.
II. CHARAKTERYSTYKA OBIEKTÓW ZE ZBIORÓW WOJEWÓDZKIEJ BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ W OPOLU PRZEZNACZONYCH DO KONSERWACJI I DIGITALIZACJI
OPIS OBIEKTÓW, OCENA STANU ZACHOWANIA I PRZEWIDYWANY CZAS NIEZBĘDNY DO PRZEPROWADZENIA KONSERWACJI
1. 2302st Forteca Monarchów, Kraków 1737 drukarnia akademicka, 328s, nlb. 10, 46 rycin
drzeworytowych. wym. 20x15,5cm. Oprawa typu półskórek .
Papier miękki, puszysty, z silnymi zabrudzeniami narożników. Na początkowych i ostatnich kartach liczne ubytki na dolnej krawędzi podklejone łatami z częściowo zrekonstruowanym tekstem. Oprawa silnie przetarta, zarówno skóra jak i marmoryzowane papierowe okładziny Stan ogólny zły.
Powierzchnia 1 karty ca 3,1 dcm kw.
Ilość kart: 169
Przewidywany czas konserwacji: 200 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 340
2. 1165st Skarga Piotr, Żywoty świętych, Kraków 1603, drukarnia Andrzeja Piotrkowczyka.
Część I nlb. 16, 13-578. Część II 579-1148, nlb. 44. wym. 27,5x19,5cm.
Starodruk bez oprawy.
Starodruk z dołączonymi kartami rękopiśmiennymi. Blok książki pęknięty w połowie. Papier silnie zabrudzony, miękki, puszysty, podatny na uszkodzenia mechaniczne. Wzdłuż prawej krawędzi i w narożnikach zacieki. Uszkodzenia mechaniczne krawędzi i narożników. Stan ogólny zły.
Powierzchnia 1 karty ca 5,4 dcm kw.
Ilość kart: 596
Przewidywany czas konserwacji: 750 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 1200
3. 2660st Wujek Jakub, „Postilla Catholica”, W Krakowie, w Drukarni Siebeneycherowey,1584.
nlb. 13, 448, nlb. 5, 377. wym. 29,5x19,5cm.Oprawa współczesna wtórna.
Starodruk mocno przycięty. Papier silnie zabrudzony, z licznymi uszkodzeniami narożników i krawędzi podklejonymi łatami. Liczne plamy i zacieki, zwłaszcza na początkowych i końcowych składkach przy bocznej krawędzi.. Ślady po owadach. Stan ogólny zły.
Powierzchnia 1 karty ca 5,8 dcm kw.
Ilość kart: 421
Przewidywany czas konserwacji: 580 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 850
4. 1717st Herburt Jan, Statuta Regni Poloniae, Kraków, Łazarz Andrysowicz 1563. k. 306.
wym. 29,5x19cm. Oprawa skórzana, wiązana paskami skórzanymi.
Blok książki silnie zdeformowany i osłabiony w wyniku zalania, z licznymi plamami i zaciekami od strony grzbietu i dolnej krawędzi. Silnie uszkodzone mechanicznie pierwsze i ostatnie karty. Skóra silnie zniszczona, poprzecierane lico. Ubytki i pęknięcia wokół krawędzi, narożników i w grzbiecie. Częściowo zachowane paski wiążące oprawę.
Powierzchnia 1 karty ca 5,6 dcm kw.
Ilość kart: 306
Przewidywany czas konserwacji: 400 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 620
5. 2404st Jan Długosz, Historia polonica..., oficyna Joannis Szeligae , 1615, k.nlb. 18, s.599.
wym. 30x19cm.Oprawa skórzana, marmoryzowana, ślepo tłoczona.
Blok książki zdeformowany. Na części kart zacieki wokół dolnego prawego narożnika, na początkowych i ostatnich kartach zaciek rozległy na całą stronę. Na początkowych kartach zaciek wzdłuż całej bocznej krawędzi. Na pierwszych 90 kartach podklejony ubytek prawego dolnego narożnika. Karty początkowe i ostatnie silnie zabrudzone. Skóra silnie zabrudzona, z zaciekami wzdłuż dolnej i bocznej krawędzi. Lico przetarte. Ubytki i przetarcia na krawędziach, w narożnikach i na grzbiecie oprawy. Ślady po obciętych skórzanych paskach do wiązania oprawy.
Uszkodzone kapitałki.
Powierzchnia 1 karty ca 5,7 dcm kw.
Ilość kart: 318
Przewidywany czas konserwacji: 500 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 640
6. 1392st Cureus Joachimus, Rerum Silesiacarum et vicinarum..., Lipsk 1607,
wyd. Hennig Grossen, s.nlb. 16, 591, nlb. 12, 24, 40, nlb. 8, 142. wym.30,5x19cm.
Oprawa skórzana, skóra kozia malowana na czerwono, tłoczona.
Blok książki w grzbiecie dobrze zachowany. Papier silnie zażółcony, miękki i puszysty, z licznymi zaciekami na dolnej krawędzi. Początkowe karty silnie uszkodzone przez mikroorganizmy, w dolnych narożnikach z licznymi rozdarciami i ubytkami. Oprawa silnie zniszczona. Oryginalna skóra w grzbiecie podklejona płótnem, liczne ubytki i rozdarcia w grzbiecie i wokół krawędzi. Skóra silnie zabrudzona, z przetarciami lica oraz warstwy malarskiej. Ślady po taśmach wiążących oprawę.
Powierzchnia 1 karty ca 5,8 dcm kw.
Ilość kart: 416
Przewidywany czas konserwacji: 600 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 835
7. 2466st Aurelius Augustinus, Sermones, Bazylea 1494, Johann Amerbach, s.22, k.260.
wym. 29x21cm. Oprawa skórzana, ślepo tłoczona, częściowo zachowane zapinki.
Blok książki osłabiony, część składek wysuniętych z oprawy. Ślady uszkodzeń mikrobiologicznych w grzbiecie książki - papier miękki, puszysty, osłabiony mechanicznie. Na części kart intensywny zaciek przy prawej krawędzi i w dolnym narożniku. W tylnej części książki ślady napraw w grzbiecie i na krawędziach. Skórzana oprawa bardzo zniszczona, liczne ubytki w grzbiecie i w narożnikach okładek. Lico skóry silnie przetarte, tłoczenia słabo widoczne. W tylnej desce ubytki powierzchni drewna, wyrwane paski klamer zapinających.
Powierzchnia 1 karty ca 6,1 dcm kw.
Ilość kart: 271
Przewidywany czas konserwacji: 500 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 545
8. 1531st. Baronius Cezar, Roczne dzieje kościelne, Kraków 1603, wyd. Piotrkowczyka,
k.nlb. 8, s.1016, k.nlb. 14. wym. 29x21cm. Skórzana oprawa.
Blok książki bardzo silnie zdeformowany. Początkowe karty silnie uszkodzone mechanicznie z licznymi rozdarciami i ubytkami. Pozostałe karty z uszkodzonymi, załamanymi narożnikami. Krawędzie i narożniki kart zabrudzone. Liczne ślady po owadach. W tylnej części liczne zacieki. Na części kart podklejone łaty. Skórzana oprawa - zachowana tylnia okładka i fragmenty grzbietu, liczne rozdarcia skóry, ubytki w narożnikach, lico skóry przetarte i silnie zabrudzone.
Powierzchnia 1 karty ca 6,1 dcm kw.
Ilość kart: 519
Przewidywany czas konserwacji: 750 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 1040
9. 718st Biblia, Novum Testamentum, Wrocław, wyd. Gampertus 1765, s.nlb. 16, 692,
nlb. 4, 3 mapy. wym.17,5x11cm. Obiekt bez oprawy.
Blok książki osłabiony. Szycie w wielu miejscach pęknięte. Składki wysuwają się z bloku książki. Krawędzie kart silnie zabrudzone. Na krawędzi bocznej i w narożnikach ślady działania mikroorganizmów w postaci brązowych plam i czarnych nalotów. Początkowe i końcowe składki z mechanicznymi uszkodzeniami krawędzi i narożników. Karta tytułowa i ostatnie karty silnie zabrudzone. Na części kart drobne rdzawe przebarwienia papieru.
Powierzchnia 1 karty ca 1,9 dcm kw.
Ilość kart: 358
Przewidywany czas konserwacji: 170 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 720
10. 2080st Rubinkowski Jakub Kazimierz, Janina zwycięzkich Tryumfow dziełami y..., Poznań
1759, Kollegium Poznańskie, k.nlb. 243 + ryciny. wym.16x9,5cm.
Oprawa skórzana, tłoczona.
Blok książki rozluźniony. Papier zły jakościowo, miękki, puszysty, z licznymi przebarwieniami. Wzdłuż dolnej krawędzi żółta, tłustawa plama na wszystkich kartach. W początkowej części starodruku intensywny zaciek na całej powierzchni karty. Krawędzie arkuszy silnie zabrudzone. Rycina uszkodzona mechanicznie, zdublowana częściowo na papier, a częściowo fastrygowana nicią. Załamane i uszkodzone narożniki kart. Oprawa skórzana zachowana fragmentarycznie, z dużym ubytkiem w partii grzbietu i górnej części tylnej okładki. Lico skóry silnie przetarte i spękane.
Powierzchnia 1 karty ca 1,5 dcm kw.
Ilość kart: 243
Przewidywany czas konserwacji: 120 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 250
11. 88st Ducalis Gymnasium Bregencis, Brzeg 1617, s.nlb. 16, 324, nlb. 6. wym.15,5x9,5cm.
Oprawa pergaminowa.
Blok książki osłabiony, papier zażółcony, miękki i puszysty, najbardziej uszkodzone mechanicznie pierwsza, ostatnia karta, oraz wyklejki .Liczne przebarwienia od kleju. Pergamin silnie zabrudzony, z licznymi żółtymi plamami, dużym ubytkiem w tylnej części okładki. Przedarcia i ubytki skóry w grzbiecie i wokół narożników.
Powierzchnia 1 karty ca 1,5 dcm kw.
Ilość kart: 173
Przewidywany czas konserwacji: 100 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 350
12. 2603st Barletta Gabriel, Sermones Fratris, Hagenau 1518, k. 199, s.nlb. 45. wym.20x14cm.
Oprawa w skórę z fragmentarycznie zachowanymi złoceniami, częściowo zachowane zapinki.
Blok książki silnie zniszczony przez mikroorganizmy. Liczne czarno-fioletowe przebarwienia w dolnym narożniku. Intensywne zacieku na całej powierzchni kart. Źle wykonane naprawy introligatorskie w narożnikach, podklejenia bibułką japońską na acetylocelulozę. Oprawa skórzana w bardzo złym stanie, prawdopodobnie przemalowana czarnym tuszem. Lico skóry mocno spieczone. Grzbiet książki uzupełniony nową skórą. Ślady zapinek zachowane na przedniej okładce. Wyrwane paski klamer zamykających.
Powierzchnia 1 karty ca 2,8 dcm kw.
Ilość kart: 122
Przewidywany czas konserwacji: 135 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 248
13. 2277st Sekreta Ciekawe,Warszawa 1792, s.282, nlb. 18.wym.14,3x9cm.
Oprawa wtórna destrukt.
Blok książki osłabiony. Papier silnie zażółcony, z licznymi przebarwieniami. Zabrudzenia w narożni- kach. Drobne uszkodzenia mechaniczne pierwszych i ostatnich kart. Oprawa do rekonstrukcji. Bardzo silnie zażółcona i zaplamiona karta tytułowa.
Powierzchnia 1 karty ca 1,3 dcm kw.
Ilość kart: 150
Przewidywany czas konserwacji: 100 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 304
14. 359st Palingenius Marcellus, De Hominis Vita, Leida 1552, s.366, nlb. 72
współoprawne z
Manilius Marcus, Astronomicon Liber, Leida 1551, s.165, nlb. 4. wym.12,5x7,2cm.
Obiekt bez oprawy.
Papier bardzo silnie uszkodzony przez mikroorganizmy, miękki, puszysty, z brązowo-czarnymi przebarwieniami i nalotem grzybowym. Od strony tylnej oprawy z licznymi ubytkami i rozdarciami Silnie zabrudzony.
Powierzchnia 1 karty ca 0,9 dcm kw.
Ilość kart: 304
Przewidywany czas konserwacji: 150 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 615
15. 2516st Duranti Gvillnelmus, Rationale Divinorum, Strassburg 1486, k. 264, brak karty 5 i kart 168-184.
współoprawne z
Gesta Romanorum, Kolonia 1485, k.nlb. 102, brak karty 30 i 31. wym. 29,5x21cm.
Oprawa skórzana, garbowana tłuszczowo, barwiona na karminowy kolor, ślepo tłoczona
Inkunabuł. Blok książki mocny. Sznurki szycia przecięte przy okładce przedniej, lekko wyrwane przy okładce tylnej. Papier zdeformowany, lekko zażółcony, z drobnymi żółtymi plamkami wokół krawędzi. Miejscami zabrudzenia, zwłaszcza w narożnikach. Ślady po kapiącym wosku. Intensywniej zabrudzone początkowe i ostatnie karty. Niewielkie zacieki w narożnikach. Oprawa skórzana, prawdopodobnie garbowana tłuszczowo, barwiona na kolor karminowy, ślepo tłoczona. Skóra silnie uszkodzona, przetarte lico. Na przedniej okładce liczne ukośne nacięcia skóry. Pęknięcie skóry w grzbiecie od strony obu okładek. Ubytki skóry na górnej i dolnej krawędzi grzbietu oraz na zwięzach, ponadto skóra w grzbiecie silnie spękana i łuszcząca się. Fragmentarycznie zachowany papierowy szyldzik na grzbiecie. Brak kapitałek. Wokół krawędzi okładek pęknięcia i ubytki skóry. Większe ubytki w skórze występują też na okładce tylnej w środkowej części. Zachowane okucia narożników. Odcięte paski klamer zapinających. Zdemontowane klamry z okładki przedniej. Deski w stanie dobrym, z drobnymi uszkodzeniami przez owady.
Powierzchnia 1 karty ca 6,1 dcm kw.
Ilość kart: 379
Przewidywany czas konserwacji: 600 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 760
16. 159st Theodorus Vitus, Commentarius in micham, Witeberga 1542, s.nlb. 14, 404.
współoprawne z
Melanchton Philippus, In Danielem Prophetam, Witeberga 1543, k. 148, nlb. 7.
wym. 15,5x10cm.
Oprawa skórzana biała, z czarnymi tłoczeniami plakiet oraz ślepym tłoczeniem
powierzchni okładek. Zachowane zapinki.
Blok książki silnie uszkodzony, kartki i składki wypadają z bloku. W pierwszej połowie książki intensywny zaciek na bocznej i dolnej krawędzi. Drobne uszkodzenia mechaniczne krawędzi kart, miejscami otwory po owadach. Oprawa skórzana silnie zabrudzona, z otworami po owadach, ściągnięta w grzbiecie. Zachowane obie kapitałki oraz zapinki.
Powierzchnia 1 karty ca 1,5 dcm kw.
Ilość kart: 364
Przewidywany czas konserwacji: 200 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 735
17. 2697st Titmarus, Historia Martisburgica, Lipsk 1606, s. nlb. 14, 702, nlb. 13. wym. 29x19cm.
Oprawa skórzana współczesna
Starodruk po niefachowej konserwacji. Oprawa skórzana współczesna. Karty silnie osłabione przez mikroorganizmy, widoczne rozległe zacieki oraz punktowe plamy grzybowe. Część kart wzmocniona bibułką japońską. Na niektórych kartach druk rozmyty.
Powierzchnia 1 karty ca 5,5 dcm kw.
Ilość kart: 358
Przewidywany czas konserwacji: 500 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 720
18. 1393st Jaskier Mikołaj, Juris Provincialis quot speculum saxonum, Kraków 1535, k. 3, 153,
nlb. 3, 2.
współoprawne z
Jaskier Mikołaj, Juris Municipalis mai de burgensis, Kraków 1535, k. nlb, 8, 65.
współoprawne z
Jaskier Mikołaj, Promptuarium Juris provincialis saxonici, Kraków 1535, k.nlb. 4, 71.
wym. 29,5x20,3cm.
Starodruk bez oprawy.
Blok książki osłabiony. Liczne plamy i zacieki, zwłaszcza na górnej krawędzi od strony grzbietu. W tylnej części książki intensywny zaciek w górnym prawym narożniku. Początkowe i ostatnie karty silnie zabrudzone, osłabione mechanicznie, z licznymi rozdarciami, ubytkami oraz załamaniami narożników.
Powierzchnia 1 karty ca 5,9 dcm kw.
Ilość kart: 311
Przewidywany czas konserwacji: 450 godzin
Ilość skanów I klatek mikrofilmowych ca 625
19. 2898st Luter Martin, Biblia to jest..., Budziszyn 1797, s. 1336, 392. wym.21,5x14,2cm.
Oprawa typu półskórek.
Blok książki osłabiony. Karty zabrudzone, na części drobne rozdarcia i ubytki krawędzi, szczególnie silnie zabrudzone początkowe i ostatnie karty. Liczne ślady po owadach. Skóra w grzbiecie bardzo silnie zniszczona, spękana, z licznymi rozdarciami i ubytkami.
Powierzchnia 1 karty ca 3 dcm kw.
Ilość kart: 864
Przewidywany czas konserwacji: 400 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 1740
20. 57 st. Crusius Martinus – Grammaticae Graecae cum Latina congruentis. Pars Prima.
Pro incipientibus et Altera pro adultoribus, continens Etymologiam et Prosodiam...
Ad usum Scholae Gorlicensis, Gorlicii 1599 Johannes Rhamba 8 o s.nlb.8, s.88, nlb.10,
s.426. wym. 17x 10,5 cm
Oprawa: skóra jasna, tłok ślepy, ślady po klamrach.
Na oprawie z białej skóry mocno pożółkłej, liczne zdarcia lica , grzbiet zniszczony, odsłonięte zwięzy. Ubytki skóry wokół krawędzi desek. Skóra silnie zabrudzona min. przez owady. Brak zachowanych kapitałek. Ślady po istniejących wcześniej klamrach zapinających. Papier mocno zabrudzony, ze śladami zielonej farby, która pokrywała brzegi kart. Blok książki mocno związany z oprawą.
Powierzchnia 1 karty ca 1,8 dcm kw.
Ilość kart :266
Przewidywany czas konserwacji: 150 godzin.
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 535
21. 65 st. /Aesopus/ Fabularum, quae hoc libro continentur interpretes atque autores sunt hic:
Guilelmus Goudanus, Hadrianus Barlandus, Erasmus Roterdamus, Aulus Gellius,
Laurentius Valla, Angelus Politianus, Petrus Crinitus, Ioannes Antonius Campanus,
Plinius Secundus Novocomensis, Anianus Guilelmus Hermannus, Nicolaus Gerbellius
Phorcensis, Laurentius Abstemius, Rimicius iam denuo additus Aesopi vita ex
Maximo Planude excerpta et aucta, Lipsiae /XVI w./ Nicolaus Faber 8 o, s. Nlb. 24,
s.197, nlb.2 wym. 15,5 x 10,5 cm
Oprawa w brązową skórę.
Oprawa: skóra brązowa, mocno zniszczona, z ubytkami na tylnej okładce, tłok ślepy, ślady po klamrach, na przedniej okładce przetarta złocona plakietka. Deska tylnej okładki przełamana. Do bloku książki doszyta pergaminowa scyzura, fragment rękopisu zapisanego czerwonym i czarnym atramentem. Grzbiet naderwany do pierwszego zwięzu. Blok książki zachowany dobrze, razem z szyciem na dwa podwójne sznurki. Nie zachowane kapitałki. Papier zabrudzony, wokół krawędzi drobne zacieki.
Powierzchnia 1 karty ca 1,6 dcm kw.
Ilość kart: 112
Przewidywany czas konserwacji: 100 godzin.
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 230
22. 1391 st. Krentzheym Leonhart – Summaria uber etliche vorneme Weissagunge aus Mose
/Psalmen/ und den Propheten von der heiligen Empfengnuss Geburth, Gorlitz 1585
durch Ambrosium Fritsch 8 o k.nlb 130 ,na końcu k.nlb 44 ręcznie zapisanych.
wym. 16 x 10,5 cm. Oprawa biała skóra, ślepo tłoczona.
Oprawa: skóra jasna, oderwana od grzbietu. Skóra silnie zabrudzona i zażółcona. Silnie przetarta z uszkodzonymi mechanicznie krawędziami. Blok książki nosi ślady działalności mikroorganizmów, papier jest bardzo miękki, puszysty, z ubytkami i rozdarciami zwłaszcza na początkowych kartach. Występują liczne zabrudzenia i drobne zacieki i plamy.
Powierzchnia 1 karty ca 1,6 dcm kw.
Ilość kart 174
Przewidywany czas konserwacji: 150 godzin.
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 355
23. 358 st. Melanchton Philippus – Examen eorum, qui audiuntur ante ritum publicae
ordinationis, qua commendatur eis ministerium evangelii: Traditum Vuitebergae,
Anno 1554, Witebergae 1570 excudebat Iohannes Crato 8 o k.nlb. 197.
wym. 16,5 x 10,5 cm. Oprawa biała skóra, ślepo tłoczona. Ślady zapinek.
Oprawa: skóra jasna, tłok ślepy. Silnie zażółcona. Na grzbiecie trzy przetarte zwięzy, brak jednej klamry. Skóra silnie zabrudzona z przebarwieniami, zwłaszcza wokół krawędzi. Rozdarcia i ubytki skóry na krawędziach i w narożnikach. Blok książki zachowany dość dobrze, papier zabrudzony z drobnymi zaciekami i plamami. Ubytki na początkowych i końcowych kartach.
Powierzchnia 1 karty ca 1,7 dcm kw.
Ilość kart : 197
Przewidywany czas konserwacj: 120 godzin
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 400
24. 248 st. GUEVARA Antonio – Horologium principum, seu de vita M. Aurelii Imp. Libri 3,
ab illustri viro… Editio novissima aucta et correcta, Cracoviae, Burchard Kuik, 1615
4 o s. nlb. 72, 695, nlb. 31. wym. 22 x 16 cm
Oprawa pergaminowa z miękkimi tekturowymi okładkami. Ozdobiona tłoczonym na czarno ornamentem, ślady skórzanych pasków zabezpieczających blok książki.
Oprawa skórzana silnie zdeformowana, sztywna, miejscami ściągnięta i za mała w stosunku do bloku książki. Silnie zabrudzona, przebarwiona i zaplamiona. Blok książki lekko zdeformowany, szczególnie początkowe 60 kart. Papier zabrudzony z zaciekami i uszkodzeniami mechanicznymi krawędzi kart.
Powierzchnia 1 karty ca 3,5 dcm kw.
Ilość kart: 399
Przewidywany czas konserwacji: 200 godzin.
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 805
25. 1141 st. Tomasini Jacobus Philippus – De Donariis ac Tabellis votivis, Utini Typographia
Nicolai Sch… 163… 4 o s.nlb.8, 226, nlb.22. wym. 19 x 15 cm. Brak oprawy.
Obiekt bez oryginalnej oprawy, fragmentarycznie zachowany XIX-wieczny papierowy grzbiet. Blok książki bardzo silnie uszkodzony przez mikroorganizmy, papier kruchy, liczne plamy grzybowe i zacieki. Ubytki i uszkodzenia mechaniczne głównie na początkowych składkach.
Powierzchnia 1 karty ca 2,9 dcm kw.
Ilość kart: 128
Przewidywany czas konserwacji: 130 godz.
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 260
26. 263 st. Kromer Marcin – O sprawach, dziejach i wszystkich innych potocznościach
koronnych polskich ksiąg XXX przez Marcina Błazowskiego z Błażowa wyraźnie na
polski język przetłomaczone, przydatkami i dowodami niektoremi poniekąd
utwierdzone i własnymi onegoż kosztem z druku na świat podane, W Krakowie w
Drukarni Mikołaja Loba 1611 2 o s.nlb.10, 599, nlb.29. wym. 31 x 20 cm
Starodruk we wtórnej XIX-wiecznej oprawie typu półskórek.
Obiekt silnie zniszczony przez mikroorganizmy, szczególnie w miejscach licznie wklejonych łat. Papier zażółcony z plamami przy górnej, grzbietowej krawędzi. Początek stanowi uzupełniony rękopiśmienny tekst (karta tytułowa i dalsze do strony 65). Silnie uszkodzony prawy górny narożnik na większości kart. Oprawa wtórna bardzo zniszczona nie podlegająca konserwacji.
Powierzchnia 1 karty ca 6 dcm kw.
Ilość kart: 319
Przewidywany czas konserwacji: 450 godz.
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 645
27. 135 st. Skarga Piotr – /Kazania na Niedziele i Swieta całego Roku X. Piotre Skargi,
Societatis Iesu/, W Krakowie /w Drukarniey Andrzeia Piotrkowczyka/, 1602 2 o
s.nlb.6, 660. Brak karty tytułowej, stąd opis wg Estreichera. Wym. 30 x 20,5 cm
Skórzana oprawa, ślepo tłoczona, z częściowo zachowanymi zapinkami.
Na grzbiecie oprawy papierowy szyldzik, zachowane kapitałki. Skóra silnie uszkodzona z ubytkami w grzbiecie i narożnikach. Zabrudzona, lico miejscami przetarte i zarysowane ostrym narzędziem. Blok książki mocno uszyty. Papier silnie zabrudzony, zażółcony z licznymi ubytkami krawędzi, plamami i zaciekami. Ślady licznych napraw w postaci niestarannych łat z papieru czerpanego.
Powierzchnia 1 karty ca 6 dcm kw.
Ilość kart: 333
Przewidywany czas konserwacji: 450 godzin.
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca 670
Rękopisy
28. Rękopis nr 468, Zapiski klasztorne od XIV do XIX wieku. Kart: wym. 31 x 22 cm
Oprawa w czerwoną skórę.
Blok książki bardzo rozluźniony, wiele kart luźnych. Karty silnie zabrudzone, z licznymi ubytkami i rozdarciami papieru. Krawędzie arkuszy z licznymi rozdarciami. Oryginalne deski zachowane dobrze, z licznymi zapiskami, bez ochraniających wyklejek. Skóra silnie zniszczona, przetarcia na krawędziach i w grzbiecie. Lico z licznymi przebarwieniami, zarysowane. Skóra popękana w grzbiecie..
Powierzchnia 1 karty ca 6,8 dcm kw.
Ilość kart: 165
Przewidywany czas konserwacji: 450 godzin.
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych ca: 335
III. ZAŁOŻENIA I PROGRAM KONSERWACJI I DIGITALIZACJI ZBIORU
Zespół obiektów przeznaczonych do konserwacji jest różnorodny pod względem typów obiektów, ich techniki wykonania, oraz rodzaju zniszczeń, co będzie decydowało o wyborze metody konserwacji danego dzieła.
Do konserwacji wytypowane zostały przede wszystkim starodruki i 1 rękopis w postaci kodeksu. Wytypowana grupa obiektów wymaga przeprowadzenia pełnego zakresu prac konserwatorskich, mających na celu poprawę właściwości fizycznych i estetycznych obiektów. (...)
Integralnym elementem prac konserwatorskich jest wykonanie dokumentacji konserwatorskiej przeprowadzonych prac. Musi ona zawierać opis inwentaryzacyjny obiektu, jego budowę technologiczną, zastosowane materiały w procesie powstawania dzieła jak i zastosowane podczas konserwacji, opis stanu zachowania obiektu przed konserwacją z podanymi przyczynami zniszczeń, oraz założenia i przebieg prac konserwatorskich z podaniem zastosowanych materiałów konserwatorskich
Po konserwacji każdy obiekt musi otrzymać właściwe dla rodzaju zabytku opakowanie ochronne: pudło lub futerał na książki.
W ogólnych założeniach przy poszczególnych grupach obiektów powinny być przeprowadzone następujące prace.
STARODRUKI
Wytypowane przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Opolu stare druki stanowią przeważającą ilość obiektów przewidzianych do konserwacji.
Większość z nich - i jest to wielki walor tego zespołu - posiada oryginalne skórzane lub pergaminowe oprawy, zdobione różnymi technikami - ślepo tłoczone, złocone, z mosiężnymi zapinkami i ozdobnymi okuciami.
Stan zachowania opraw i bloków książek jest bardzo różny. Przy kilku obiektach na tyle dobry, że wskazane byłoby zachować oryginalne szycie i przeprowadzić konserwację na bloku z zachowaniem oryginalnego szycia, wyklejek , kapitałek.
Większość starodruków wymagać jednak będzie demontażu bloku. Konieczne w tym wypadku będzie dokładne udokumentowanie sposobu szycia , zawieszenia okładek, wykonania wyklejek, tak aby móc je prawidłowo odtworzyć i nadać książkom po konserwacji cechy jak najbardziej autentyczne.
Bezwzględnie zachowane muszą być oryginalne kapitałki i wyklejki.
Skórzane i pergaminowe oprawy muszą być w całości zachowane, nawet te wyglądające jak destrukt, zachowane fragmentarycznie, trwale przebarwione, czy mocno osłabione.
Zachowane muszą być też oryginalne deski, jeśli z nich zostały wykonane okładki. W przypadku tektur, decyzja o ich wymianie zależy od stanu ich zachowania. Jeśli okładki powstały z kilku warstw makulatury należy zastanowić się nad ich wyjęciem, konserwacją, dołączeniem do obiektu i wykonaniem okładek z nowych tektur.
Każdy obiekt po konserwacji musi otrzymać ochronne pudło lub futerał, które zabezpieczy książki przed wpływem czynników atmosferycznych, światła, czy uszkodzeniem mechanicznym.
Zasadniczo w trakcie konserwacji obiektów powinny być przeprowadzone następujące zabiegi konserwatorskie:
-
Dezynfekcja. Najbardziej skuteczną metodą jest dezynfekcja tlenkiem etylenu w komorze fumigacyjnej. Do obiektów zawierających elementy pergaminowe bardziej wskazana jest dezynfekcja metodą przekładkową przy pomocy cztero-chloro-meta krezolu ( Raschid)
-
Demontaż książek, w uzasadnionych przypadkach, dobrze udokumentowany zdjęciami oryginalnych elementów oprawy, z zanotowanym sposobem szycia, zawieszenia okładek, materiałów z których zostały wykonane.
-
Oczyszczanie mechaniczne kart
-
Kąpiele w celu wypłukania zanieczyszczeń z papieru, podniesienia pH papieru, usunięcia zacieków
-
Usuwanie plam. Z dużą ostrożnością należy podejść do zabiegu wybielania papieru, ponieważ wszystkie metody jako skutek uboczny mają degradację włókiem celulozy. Najczęściej stosowanymi obecnie metodami jest wybielanie przy pomocy borowodorku sodu i nadtlenku wodoru. Wybieleniu powinny być poddawane punktowo tylko wyjątkowo szpecące plamy, które też stosunkowo szybko dają się usunąć.
-
Odkwaszanie papieru. Jest to zabieg bardzo istotny dla przedłużenia trwałości zabytkowego papieru. Przed jego wykonaniem musi być przeprowadzone badanie pH przy pomocy pH-metru metodą stykową. Badanie to też należy wykonać po przeprowadzeniu zabiegu aby sprawdzić jego skuteczność.
-
Zabiegi wzmacniające papier, sklejanie rozdarć, uzupełnianie ubytków, laminowanie i planirowanie .
-
Przygotowanie do prac introligatorskich, prasowanie, składanie składek, szycie książek
-
Konserwacja zabytkowych opraw skórzanych i pergaminowych: oczyszczanie, uelastycznianie, natłuszczanie, jeśli to możliwe - dogarbowowanie ( tylko w wypadku zdejmowania skóry z okładek, zabieg możliwy do przeprowadzenia do strony mizdry), uzupełnianie ubytków, sklejanie rozdarć, punktowania przetarć skóry, zabezpieczanie lica.
-
Konserwacja i rekonstrukcja oryginalnych zapinek, okuć czy guzów ozdobnych.
-
Oprawa, montaż zapinek, okuć.
RĘKOPIS
Do konserwacji został wybrany rękopis w postaci kodeksu.
Zakres prac przy obiekcie: nr 468 jest podobny do starodruków, z zastrzeżeniem o konieczności zabezpieczenia drobnych elementów zdobniczych wykonanych ręcznie ( inicjały).
Rozważony będzie też musiał być problem kwaśnego atramentu i zmian w papierze spowodowanych grynszpanem. Prawdopodobnie dobrą metodą odkwaszenia obiektu będzie zastosowanie preparatu Bookkeeper w aerozolu.
Przy obiekcie należy wykonać następujące prace:
-
Dezynfekcja tylko metodą przekładkową przy pomocy cztero-chloro-meta-krezolu
-
Oczyszczanie
-
Usuwanie zaplamień
-
Uelastycznianie, naprężanie
-
Uzupełnianie ubytków, sklejanie rozdarć
6. Wykonanie pudła do przechowywania kodeksu.
IV.ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z DIGITALIZACJĄ I MIKROFILMOWANIEM ZBIORU
Jednym z najważniejszych zadań biblioteki jest udostępnianie zbiorów, propagowanie treści zawartej w zgromadzonych dziełach.
Jednocześnie zbiory specjalne, zabytkowe o wysokich walorach artystycznych czy historycznych powinny być zadbane w sposób szczególny i dostępne z zachowaniem szczególnej ostrożności.
Zabezpieczeniu przed niszczeniem, uszkodzeniami mechanicznymi, destrukcją materiałów z których powstały zabytki służy właściwie przeprowadzona konserwacja.
Bezpieczeństwo obiektom w kontaktach z czytelnikiem, dla którego najważniejsza jest treść dzieła, zapewnia udostępnienie ich w postaci mikrofilmu lub zdjęcia w postaci cyfrowej. Dlatego , jeśli jest to możliwe, należy łączyć w pracach mających na celu właściwą profilaktykę zbiorów specjalnych te dwa działania.
Najlepiej, aby wykonywać skanowanie obiektów na wysokiej jakości skanerach i przetworzenie tego obrazu na mikrofilm. Mikrofilmowanie nie jest polecane w przypadku grafik, map, rysunków itp. Technika ta nie jest w stanie oddać właściwego rysunku, koloru i innych elementów dzieła.
Ponieważ w trakcie procesów konserwatorskich obiekty są na ogół demontowane, prawidłowe wydaje się przeprowadzenie digitalizacji po przeprowadzeniu konserwacji kart a przed ponownym zamontowaniem obiektów, czasem dobrze jest wykonać zabieg po uszyciu książek. Decyzja powinna należeć do konserwatora.
Po całkowitym zakończeniu prac konserwatorskich należy uzupełnić zespół skanów danego obiektu o kopie wyklejek, oprawy i innych nowo wprowadzonych elementów.
Taki układ prac przy obiektach sugeruje, że wybierając przyszłego wykonawcę należy kierować się też jego dostępnością do usługi digitalizacji, tak aby zdemontowane obiektu mogły być bezpiecznie przekazywane z pracowni do pracowni.
Jeśli nie będzie takiej możliwości, skanowanie powinno być przeprowadzone po konserwacji obiektów z zachowaniem szczególnej ostrożności przy skanowaniu książek- w celu uniknięcia deformacji bloków książek powinny być zastosowane skanery pracujące na nie do końca otwartej książce.
Mimo tych utrudnień przeprowadzenie konserwacji i digitalizacji zabytkowych zbiorów jest najbardziej właściwym sposobem na zabezpieczenie a jednoczenie udostępnienie zbiorów bibliotecznych. (...)
V. TABELARYCZNE ZESTAWIENIE INFORMACJI O ZBIORACH:
Lp.
|
In inw. Obiektu
|
Pow. Kart /dcm²/
|
Ilość kart
|
Przewidywany czas konserwacji /godz/
|
Ilość skanów i klatek mikrofilmowych /szt./
|
STARODRUKI
|
1
|
2302st.
|
3,1 dcm²
|
169
|
200
|
340
|
2
|
1165st
|
5,4 dcm²
|
596
|
750
|
1200
|
3
|
2660st
|
5,8 dcm²
|
421
|
580
|
850
|
4
|
1717st
|
5,6 dcm²
|
306
|
400
|
620
|
5
|
2404st
|
5,7 dcm²
|
318
|
500
|
640
|
6
|
1392st
|
5,8 dcm²
|
416
|
600
|
835
|
7
|
2466st
|
6,1 dcm²
|
271
|
500
|
545
|
8
|
1531st
|
6,1 dcm²
|
519
|
750
|
1040
|
9
|
718st
|
1,9 dcm²
|
358
|
170
|
720
|
10
|
2080st
|
1,5 dcm²
|
243
|
120
|
250
|
11
|
88st
|
1,5 dcm²
|
173
|
100
|
350
|
12
|
2603st
|
2,8 dcm²
|
122
|
135
|
248
|
13
|
2277st
|
1,3 dcm²
|
150
|
100
|
304
|
14
|
359st
|
0,9 dcm²
|
304
|
150
|
615
|
15
|
2516st
|
6,1 dcm²
|
379
|
600
|
760
|
16
|
159st
|
1,5 dcm²
|
364
|
200
|
735
|
17
|
2697st
|
5,5 dcm²
|
358
|
500
|
720
|
18
|
1393st
|
5,9 dcm²
|
311
|
450
|
625
|
19
|
2898st
|
3 dcm²
|
864
|
400
|
1740
|
20
|
57st
|
1,8 dcm²
|
266
|
150
|
535
|
21
|
65st
|
1,6 dcm²
|
112
|
100
|
230
|
22
|
1391st
|
1,6 dcm²
|
174
|
150
|
355
|
23
|
358st
|
1,7 dcm²
|
197
|
120
|
400
|
24
|
248st
|
3,5 dcm²
|
399
|
200
|
805
|
25
|
1141st
|
2,9 dcm²
|
128
|
130
|
260
|
26
|
263st
|
6 dcm²
|
319
|
450
|
645
|
27
|
135st
|
6 dcm²
|
333
|
450
|
670
|
28
|
Rękopis nr 468
|
6,8 dcm²
|
165
|
450
|
335
|
|