WŁodzimierz juszczyk mały słownik zoologiczny gady I płazy

posażoną w liczne, wiel0fc^| mórkowe gruczoły śluzowa których wydzielina utrzymuje powierzchnię skóry w stałej wilgotności. W skórze p. wy­stępują również liczne gruczo­ły jadowe, tworzące rozmaita wielkości skupienia widoczni w postaci skórnych brodaweA Największe z nich, parzystjS położone po obu bokach gł^ wy, zwane są gruczołami przyl. usznymi (-»-parotydami). Tei» peratura ciała p. jest zmienna zależna od temperatury otfl^ czenia. Większość gatunków ma 2 pary dobrze wykształca nych odnóży typu krocznegc| zakończonych palcami bez p«"i żurów. Przednie kończyny pv» siadają po 4, tylne — po ł palców. U niektórych gatunj ków liczba palców jest w róiiS nym stopniu zredukowana, »|t także może występować tyltó l para kończyn. U l grupy pł«| zów w ogóle kończyn bra]^ Silnie spłaszczona czaszka i"" czy się z pierwszym kręgie Ta pomocą 2 kłykci. U wie gatunków brak jest żeber lii są one bardzo krótkie, W tworzą więc klatki kostne® U p. (jak u wszystkich h gowców) wyróżnia się uh nerwowy ośrodkowy (obejr jacy mózg i rdzeń kręgowa układ nerwowy obwodom (składający się z nerwów l chodzących metamerycznie ośrodkowego układu nerwom go) oraz układ nerwowy wsp czulny. Zasadniczymi eleiw tami tego ostatniego są 2 p nerwowe przebiegające po 0^ stronach kręgosłupa i wy5j|t sażone w zwoje nerwołlJI Mózg p. ma w porównanii ~ mózgiem ryb silniej rozwir te przodomóżdże, a słabiej ;

winiety móżdżek. W

układu pokarmowego p. wcho­dzi jama gębowo-gardzielowa, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito proste uchodzące do kloaki oraz gruczoły: wątroba i trzustka. Układ wydalniczy składa się z parzystych nerek, odchodzących od nich parzy­stych moczowodów uchodzą­cych do kloaki oraz z otwie­rającego się do steku pęcherza moczowego. Mocz (tak jak u gadów) dostaje się moczowo-dami do kloaki, skąd przecho­dzi do pęcherza moczowego i po jego wypełnieniu zostaje przez kloakę usunięty na ze­wnątrz. U samców w skład układu rozrodczego wchodzą parzyste jądra oraz kanaliki wyprowadzające plemniki, któ­re przez nerki dostają się do moczowodów. Narządu kopula­cyjnego na ogół brak. U samic występuje para jajników oraz para jajowodów, które nieza­leżnie od siebie otwierają się do kloaki. Głównym narządem oddechowym są płuca. U form o prymitywnej budowie ciała płuca mają ściany gładkie, u wyżej u organizowanych w płu­cach występują przegrody. Powietrze dostaje się do płuc poprzez zewnętrzne otwory nosowe i nozdrza wewnętrzne (choany). P. oddychają również za pomocą bogato unaczynio-nej skóry, błony śluzowej ja-niy gębowej i gardzieli. Ga­tunki o ściśle wodnym trybie życia, mimo że zawsze posia­dają płuca, oddychają jednak dobrze rozwiniętymi skrzelami Wewnętrznymi lub piórkowa­tymi skrzelami zewnętrznymi, Występującymi u nich przez całe życie. Wyjątek stanowi nieliczna grupa amerykańskich salamander bezpłucnych, u których brak zarówno płuc, Jak i skrzeli. Oddychają one Wyłącznie skórą oraz błoną Guzową jamy gębowej. Serce

p. składa się z 2 przedsion­ków i l komory, występują zatem 2 krwiobiegi — duży (serce—ciało) i mały (serce

—płuca). W związku z obec­nością l komory krew odpro­wadzana z serca do organizmu jest mieszana, tętniczo-żylna.

—-Narządy wzroku, słuchu i węchu są dobrze rozwinięte. Jaja p. należą do typu mezole-cytalnego, zawierają średnie ilości żółtka. Właściwą komór­kę jajową otaczają galaretowa­te osłonki zewnętrzne, chro­niące jajo, a następnie zarodek przed wyschnięciem i przed urazami mechanicznymi. Więk­szość . p. składa jaja (tzw. skrzek) do wody i wówczas wskutek pęcznienia zewnętrz­nych osłonek jajowych masa skrzeku staje się z reguły wie­lokrotnie większa od masy cia­ła samicy, która te jaja złoży­ła. Nieliczne p. składają jaja do wilgotnej ziemi, a gatunki nadrzewne — do gniazd z liś­ci budowanych wśród gałęzi. Samice niektórych gatunków składają jaja do własnych, swoistych kieszeni skórnych. Zapłodnienie jaj jest przeważ­nie zewnętrzne, rzadziej we­wnętrzne. W rozwoju zarod­kowym błony płodowe (łącznie z owodnią) nie pojawiają się, p. należą więc do kręgowców bezowodniowych. W rozwoju osobniczym występuje lar-w-a, tzw. kijanka, u wszystkich p. opatrzona skrzelami zewnę­trznymi lub wewnętrznymi oraz płetwą ogonową, przysto­sowana do życia wyłącznie w środowisku wodnym. Po wy­rośnięciu kijanka odbywa

—^przeobrażenie (metamorfozę), w czasie którego zmienia się na organizm lądowy. Niektóre gatunki p. są jajożyworodne i rodzą młode w postaci lar­walnej, czasem zupełnie prze­obrażonej. U tych ostatnich,

nic^cznych p. brak jest sta­dium wolnej larwy, rozwija­jącej się w środowisku zewnę­trznym. P. zamieszkują rozmai­te środowiska ekologiczne — wodne, lądowe, w tym pod­ziemne, naziemne i nadrzewne. Niektóre gatunki, z naszych np. kumaki, ropucha zielona i żaba śmieszka, znoszą stosun­kowo wysokie zasolenie wody. Głównym pokarmem p. są stawonogi, poza tym różne inne organizmy bezkręgowe. Gatun­ki duże i drapieżne pożerają również kręgowce — ryby, pła­zy, gady, ptaki i ssaki. Orga­nizmy składające się na po­karm p. połykane są przez nie w całości. P. zasiedlają wszyst­kie kontynenty świata. Brak ich tylko na wyspach oceani­cznych, gdyż barierą biologicz­ne uniemożliwiającą im pano­wanie tych lądów jest zasole­nie mórz. Najliczniej występują w wilgotnych, bogatych w ro­ślinność obszarach stref tropi­kalnych i subtropikalnych. Za­sięg bardzo nielicznych gatun­ków przekracza Koło Podbie­gunowe Północne (66,5°), w górach zaś również nieliczne gatunki osiągają wysokość ok. 3C;2 m n.p.m. Jedynie w Hi­malajach i Andach Peruwiań­ski—i niektóre tamtejsze ga­tunki p. występują jeszcze na wysokości ponad 4000 m n.p.m. Współcześnie żyjące p. dzieli się na ->-p. ogoniaste, ->-p. bez­ogonowe i ->p. beznogie. Zali­cza się do nich 2100 do 2200 .ga­tunków. Systematyka p., po­dobnie jak gadów, nie jest ostatecznie ustalona, w związ­ku z tym systematyki p. po­dawane przez różnych auto­rów wykazują znaczne różni­ce. Szczególnie “płynne" są podziały na rodziny oraz przy­należność do nich różnych ro­dzajów i różnych gatunków.

swym ciałem aż do czasu wy­lęgu młodych. Jaja giną, jeśli samica je opuści. Przeobraże­nie larw odbywa się w osło­nach jajowych bądź (u form żyworodnych) jeszcze w jajo­wodach samicy. Tylko u nie­których gatunków występuje stadium kijanki żyjącej w wo­dzie. Ubarwienie okazów do­rosłych z wyjątkiem nielicz­nych form jest ciemne. P.b. żyją w wilgotnych środowis­kach tropikalnych i subtropi­kalnych pod ściółką leśną, w różnych ziemnych zakamar­kach, w gniazdach termitów. \V niektórych miejscach są bardzo pospolite. W wilgotnej ziemi ryją długie chodniki, w których poruszają się bardzo sprawnie zarówno do przodu, jak i do tyłu. Niektóre gatun­ki prowadzą wodny tryb ży­cia przebywając w rzekach. Na pokarm p.b. składają się przede wszystkim dżdżownice oraz różne małe zwierzęta, w tym również termity. P.b. wy­stępują w lasach południowej i południowo-wschodniej Azji, w Melanezji, na Seszelach, w Afryce, w środkowej i połu­dniowej Ameryce. Niektóre gatunki sięgają do wysokości 2000 m n.p.m., występując głównie wzdłuż koryt rzek. Brak p.b. na Madagaskarze, Nowej Gwinei, Antylach i w Australii. Obecnie rząd p.b. obejmuje 4 rodziny, ok. 20 ro­dzajów i ok. 100 gatunków należących przeważnie do je­dnej rodziny marszczelcowa-watych (Caeciliidae).

Plaży bezogonowe (Salientia) — rząd -upłazów o skróconym, krępym i szerokim tułowiu, nie mających ogona. Kręgi ogono­we uległy u nich redukcji i stopieniu w jeden element kostny, zwany kością ogono­wa Inh lirnot-t/iprrt Wc-7i7c+l/-i^

gatunki opatrzone są 2 parami kończyn, z których tylna pa­ra jest przeważnie znacznie dłuższa i lepiej umięśniona od przedniej. P.b. za pomocą tyl­nych odnóży wykonują długie skoki, co stanowi ich normalny sposób poruszania się. Niektó­re gatunki dzięki obecności błon pływnych między palca­mi tylnych kończyn mogą sprawnie pływać. U większości gatunków występuje ucho środkowe i błona bębenkowa oraz zęby na szczęce. U nie­których brak zębów zarówno na szczęce, jak i na żuchwie. P.b. mają szkielet dobrze sko­stniały, trzony kręgów prze­ważnie przodowklęsłe, rzadziej tyłowklęsłe lub dwuwklęsłe, pas barkowy i mostek — do­brze wykształcone, a kości przedramienia i podudzia — zrośnięte. Cechy dymorficzne u większości gatunków są do­brze wykształcone. U godują-cych samców występują bar­wy godowe, a na palcach przednich kończyn — modze-le godowe. Godujące samce wydają donośne głosy dzięki znajdującym się w okolicy głowy -^-rezonatorom. Toków nie zaobserwowano. Większość p.b. składa jaja i u tych ga­tunków występuje zapłodnie­nie zewnętrzne w czasie uchwytu samicy przez samca. Nieliczne gatunki są żyworod-ne i u nich zapłodnienie jest wewnętrzne, bez udziału

-»-spermatoforów. Kijanki są zupełnie niepodobne do form dorosłych. Mają skrzela, ogon

-^-narząd linii bocznej oraz swoisty aparat gębowy, przy­stosowany do pobierania po­karmu roślinnego. Żołądek nie występuje. Dorosłe p.b. są mię­sożerne. Żywią się rozmaitymi małymi zwierzętami, głównie owadami. Najmniejszy gatunek

noTacyo ft mm ^łncrnćfi na-i-

płazy ogoniaste

większy ok. 40 cm. P.b. żyją w rozmaitych środowiskach i prowadzą różny tryb życia, w tym ściśle wodny, lądowy lub nadrzewny. Gatunki nale­żące do 2 najwyżej uorganizo-wanych rodzin — ropuchowa-tych i żabowatych — zamiesz­kują wszystkie kontynenty świata z wyjątkiem Grenlan­dii, Nowej Zelandii i azjatyc­kiego Dalekiego Wschodu. Roz­mieszczenie pozostałych ro­dzin, zwłaszcza najprymityw­niejszych, ma charakter dys-junktywny. Rząd p.b. stanowi ilościowo największą grupę współczesnych płazów. Repre­zentuje go 6 podrzędów, 16 rodzin (m.in. bezjęzyczne, grze-biuszkowate, ropuchowate, rze-kotkowate, żabowate) i ok. 18000 gatunków.

przedramienia i podudzia. :1 większości gatunków cechy UJ morficzne są dobrze rozwiń:

te, u niektórych zaś pojay się charakterystyczna szata dowa, której głównym skŁ niklem obok barw godów. są grzbietowe fałdy skórne postaci tzw. grzebieni. Wieli szoso p.o. składa jaja, nielici ne są jajożyworodne. Zapło(|E" nienie jest zewnętrzne lub wfrfc wnętrzne za pomocą ->-sperm toforów składanych przez sar. ce podczas bardzo orygina nie odbywających się tok6'< U niektórych gatunków w czt się toków dochodzi do skort plikowanego i kilkakrotnegjĘ uchwytu samicy przez samc^ U samic wyżej uorganizowaSjji nych gatunków występuj^ zbiornik nasienny, w któryś^ przetrzymywane są plemnikfe aż do czasu owulacji. Jaja skła'€» dane są pojedynczo lub w po-|f staci skrzeku o rozmaityelg kształtach u różnych gatun<|y ków. Wyrośnięte kijanki, pó-^ dobne do postaci dorosłych,! mają szczękę i żuchwę uzę<* bione oraz wyodrębniony żó^ łądek. Ich pokarmem są rózg" maite drobne zwierzęta wodK ne, głównie skorupiaki i lar­wy owadów. U niektórych ga"i tunków występuje ->neoter" zupełna, u licznych — neoter. niezupełna. Większość p.o. ż je na wilgotnym lądzie, in prowadzą tryb życia podzienid ny (w norach) lub nadrzewny^ a nawet naskalny, nieliczne gsi tunki przebywają stale w wfl dzie. P.o. żywią się małyn zwierzętami wodnymi i lądoa wymi. Najmniejsze gatur." osiągają długość ok. 10 c największy ma długość t 160 cm. Głównymi obszarari występowania p.o. są lądy poi kuli północnej. W Azji prze l rodziny wystĘ '

pochodzenie i ewolucja płazów

gunowym. Nieliczne rodzaje zamieszkują Amerykę Środko­wą i północne części Ameryki Południowej, inne — północną Afrykę i południowo-wschod-nią Azję. P.o. pojawiły się w kredzie, pod koniec ery me-zozoicznej. Rząd p.o. obejmuje 3 podrzędy, 8 rodzin l ok. 280, a według innych autorów — 316 gatunków.

Gady wywodzą się z karboń-skich wymarłych płazów tar-czogłowych z grupy m e a n-d r o w c ó w (Labyrźnthodon.-tża), których zęby wykazywały charakterystyczną cechę, mia­nowicie szkliwo pokrywające ich powierzchnię wnikało w postaci meandrowało powygi­nanych blaszek w głąb zębiny. Wśród tych płazów istniały wówczas swoiste formy nazwa­ne -i-sejmuriami. Z grupy sej-muriowatych płazów powstały jeszcze w karbonie właściwe, a zarazem najprymitywniejsze spośród dotychczas znanych gady zwane kotylozaura-mi (Cotylosaurźa). Miały one czaszkę pozbawioną dołów skroniowych, czyli anapsydal-ną. Kotylozaury przetrwały perm i wymarły w triasie. Z tych najstarszych gadów po­wstały w permie —>-żółwie. W permie, u schyłku ery paleo-zoicznej, nastąpił eksplozywny rozwój gadów, tak że już na początku ery mezozoicznej (w triasie) reprezentowane były linie rodowe wszystkich zna­nych wymarłych gadów, w tym również tych grup, z których wywiodły się współcześnie ży­jące -^-krokodyle, -^hatterie i -^-łuskoskóre. Rozkwit gadów przypada głównie na erę me-zozoiczną, która trwała około 155 min lat. W kredzie, pod koniec ery mezozoicznej, na­stąpiło jednak wymieranie

przeważającej części ówczes­nych gadów. Do obecnych cza­sów zachowały się z nich tyl­ko 4 rzędy (żółwie, krokodyle, hatterie i łuskoskóre), przy czym hatterie należą dziś do gadów wymierających. Przy­czyny wymarcia tak licznej, różnorodnej i niegdyś panują­cej grupy kręgowców trudne są do wytłumaczenia. Można jednak przypuszczać, że spo­wodowały je czynniki natury genetycznej, morfologiczno--anatomicznej (niekorzystne struktury ciała) oraz wielkie i katastrofalne zmiany w środo­wiskach życia tych kręgow­ców.

pochodzenie i ewolucja płazów.

Płazy, będące ewolucyjnie pierwszymi kręgowcami lądo­wymi, powstały w dewonie z ówczesnych ryb trzon o-płetwych (Crossopterygn), które w odróżnieniu od wszyst­kich innych ryb miały kilka cech charakterystycznych dla kręgowców lądowych. Należa­ły do nich nozdrza wewnętrz­ne (choany), zęby meandrowa-te (->-sejmuria) oraz w parzy­stych płetwach piersiowych kostny szkielet, w którym wy­stępowały elementy odpowia­dające kości ramieniowej, obu kościom przedramienia oraz kościom śródręcza. Pierwszymi płazami, jakie pojawiły się już w górnym dewonie, były ->-ry-bopłazy — zwierzęta o pokro­ju salamandry, należące do grupy meandrowców (La-byrinthodontia). Oprócz dobrze rozwiniętych 2 par palczastych odnóży, rybopłazy miały także kilka cech rybich, uzasadnia­jących ich nazwę, m.in. w szkielecie czaszki kość wieczka skrzelowego, na skórze brzu­cha i ogona rybie łuski oraz fragmentaryczną płetwę grzbietową i ogonową, rozpię-

tą na kostnych promieniach. Rybopłazy wymarły w górnym karbonie, natomiast pozostałe meandrowce przetrwały do końca triasu, a być może na­wet do końca jury. Z powodu braku dowodów paleontolo­gicznych szczegółowe drogi ewolucji płazów, zwłaszcza w permie, a częściowo i w me-zozoiku, nie są dokładnie zna­ne. Niemniej jednak zakłada się, że z meandrowców wywio­dły się współczesne -upłazy bezogonowe. Ich przodkowie, zwani przedpłazami (Proanura), posiadający jeszcze cechy pierwotne (dwuwklęsłe trzony kręgów, 2 kości przed­ramienia i 2 kości podudzia, luźne kręgi ogonowe), pojawili się w dolnym triasie (np. Pro-tobatrachus massmott z Mada­gaskaru). Właściwe płazy bez­ogonowe znane są od środko­wej jury. Współczesne -upłazy ogoniaste oraz -upłazy bezno-gie wywodzą się z drugiej gru­py wymarłych płazów, należą­cych do Leposporedylt, których przedstawiciele znani są z gór­nego karbonu. Wśród nich były niewielkie zwierzęta wężowa­tego kształtu i pozbawione kończyn oraz formy o ciele również wydłużonym, jednak opatrzone słabo rozwiniętymi odnóżami. Ogólnie biorąc, te prymitywne płazy różniły się znacznie od współczesnych pła­zów ogoniastych. Dalsze ewo­lucyjne ich losy w początkach i w środkowym mezozoiku nie są znane i dopiero w kre­dzie pojawiają się właściwe płazy ogoniaste. Na podstawie pewnych cech budowy ciała, wspólnych dla płazów ogonia­stych i beznogich, przypuszcza się, że obie te grupy powstały prawdopodobnie ze wspólnego pnia rodowego wymarłych pła­zów. Najstarsze znaleziska ko­palnych form płazów bezno­gich pochodzą jednak dopi z paleocenu. W związku z t płazy beznogie uważane są ewolucyjnie najmłodszą gruj płazów.

połóż leopardowy

Połóż amurski

ży w obrębie zabudowań gos podarskich. P.a. występują 2 południowych obszarach Dal

kiego Wschodu, w północnych Chinach, w Mandżurii i w Ko­rei. Wszystkie gatunki poło-zów są niejadowite.

połóż kaspijski (Coluber jugu-laris) — gatunek gada z ro­dziny -^-wężowatych. Należy do największych niejadowitych węży Europy. Rośnie do dłu­gości 3 m. Ma ciało masywne, grube i mocne, grzbiet jasno-brązowy, brązowy lub oliwko-wobrązowy bezplamisty, a brzuch — słomkowożółty lub czerwonawy. Zamieszkuje te­reny suche, półpustynne, po­rośnięte roślinnością krzacza­stą, otwarte stepy, kamieniste stoki wzgórz i winnice. W bez-deszczowym okresie lata prze­bywa w miejscach wilgotnych iub w pobliżu rzek. Prowadzi dzienny tryb życia, przesypia­jąc noc pod kamieniami, w norach gryzoni, w szczelinach ziemnych itp. Żywi się drob­nymi ssakami, w tym prze­ważnie gryzoniami, małymi ptakami i ich jajami, wężami, jaszczurkami, rzadziej zjada płazy. Po schwyceniu niewiel­kiego zwierzęcia obezwładnia Je, przyciskając paszczą do ziemi, natomiast większą zdo­bycz otacza najpierw kilkoma splotami ciała i następnie po­żera. W poszukiwaniu pokar­mu wchodzi do nisko położo­nych dziupli drzew, pod stogi siana, a nawet zapuszcza się cło zabudowań gospodarskich. P-k. jest niezwykle agresywny ¹ niepłochliwy. Podrażniony lub zaatakowany nie ucieka, lecz zwija się w spiralę, unosi Przód ciała w górę (podobnie jak kobra) i bez wahania rzu-Ga się na napastnika, kąsając §o zajadle i wielokrotnie. Mo-% dosięgnąć wroga jednym ''kokiem z odległości ponad l m. Znane są przypadki za­atakowania nrypT- n k f7.łn\vie-

ka przechodzącego obok niego. Ze względu na wielkość i agresywność p.k. jest postra­chem pasterzy, wędrowców i pracowników winnic, zwłaszcza że uważa się go powszechnie za węża jadowitego. Samice składają po 7 do 15 jaj w czerwcu lub w lipcu. Młode wylęgają się w sierpniu lub wrześniu. P.k. wykazują przy­wiązanie do miejsc swojego pobytu i po oddaleniu się wracają do nich. Zimują w rozmaitych ziemnych kryjów­kach, często zespołowo. Wystę­pują w południowej Europie (na wschód od Półwyspu Bałkań­skiego do rzeki Ural) oraz w Azji Mniejszej.

połóż leopardowy (Elaphe si~ tulą) — gatunek gada z rodzi­ny -^wężowatych. Osiąga dłu­gość l m. Ma grzbiet szaro-brązowy z jasnożółtawą wstę­gą biegnącą wzdłuż ciała. Po obu stronach wstęgi znajdują się pojedyncze rzędy poprzecz­nie wydłużonych, ciemnobru­natnych plam, otoczonych czar­nymi obwódkami. Brzuch jest jasno ubarwiony z czarnymi plamkami lub jednolicie czar­niawy. Na głowie występuje czarna plama podkowiastego kształtu. P.l. żyje w środowis­kach stepowych oraz na tere­nach kamienistych porośnię­tych zaroślami. Głównym jego pokarmem są gryzonie i małe ptaki gnieżdżące się na ziemi oraz ich jaja. Samice składają w czerwcu lub w lipcu po 2 do 5 jaj. P.l. dobrze znoszą hodowlę, w której osiągają maksymalnie wiek 23 lat. Wy­stępują w południowej Euro­pie (we Włoszech, na Półwys­pie Bałkańskim, na wyspach Morza Egejskiego, na Sycylii, na Malcie i na Krecie) oraz w Azji Mniejszej. Żyją również na Kaukazie i na Krymie.

poloz stepowy

połóż stepowy (Elaphe ąuatuor-lineata) — gatunek gada z ro­dziny -^-wężowatych. Rośnie do długości 2,5 m. Ma grzbiet brą­zowy z biegnącymi wzdłuż ciemnymi liniami, a brzuch — słomkowożółty, bezplamisty lub pokryty małymi, ciemnymi plamkami. Zamieszkuje stepy, kamieniste półpustynie poroś­nięte zaroślami oraz rzadkie lasy. Spotyka się go również na polach uprawnych, w win­nicach i w sąsiedztwie zabu­dowań. W górach dochodzi do 2500 m n.p.m. Żywi się więk­szymi gryzoniami i ptakami oraz ich jajami. W poszukiwa­niu tych ostatnich wspina się na drzewa i gałęzie krzewów. Ukrywa się w głębokich szcze­linach gruntu, w norach gry­zoni, pod stertami kamieni itp. W lipcu lub z początkiem sierpnia samice składają po 6 do 16 jaj długości ok. 6 cm. P.s. występują w południowej Europie, w Azji Mniejszej i w Iranie. Znane są również na Ukrainie.

poprzecznozębne, ambystomy

(Ambystomatźdae) — rodzina płazów z rzędu -upłazów ogo­niastych. Zęby podniebienne, znajdujące się za nozdrzami wewnętrznymi, układają się u nich w kilka poprzecznych szeregów w stosunku do dłu­giej osi ciała. P. mają trzony kręgów dwuwklęsłe, gładką skórę, 2 pary dobrze wykształ­conych kończyn, z których przednie są czteropalczaste, a tylne — pięciopalczaste, tułów z wyraźnie zaznaczonymi bru­zdami międzyżebrowymi oraz bocznie spłaszczony ogon. U godujących samców brak sza­ty godowej w postaci fałdów skórnych, grzebieni itd. U p. występuje zapłodnienie we­wnętrzne za pomocą ->-sper-

: wymiana
wymiana -> Raport z pobytu na programie Praktyk llp erasmus
wymiana -> Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1990
wymiana -> Gdzie jest haarp?
wymiana -> Uczestnicy Programu Praktyk llp erasmus- raport z pobytu na programie
wymiana -> Düsseldorf, Niemcy
wymiana -> Warunki Umowy Plan Podróży
wymiana -> Raport z pobytu na praktyce zagranicznej
wymiana -> Ritsumeikan asia pacific university raport z pobytu

Pobieranie 5.51 Mb.