Wymagania edukacyjne dla klas pierwszych na podst programu gwo

Klasa b2 – poziom rozszerzony (także wymagania podkreślone)

– różne rodzaje datacji historycznej,

– rodzaje źródeł historycznych.

– czas: początków rewolucji neolitycznej, powstania najstarszych państw starożytnych.

– rodzaje pisma starożytnego,

- orientacyjny czas wprowadzenia innowacji cywilizacyjnych (uprawa zbóż, metalurgia, pismo itp.)

proces historyczny

– pojęcia i terminy: despotia teokratyczna, imperium, państwo, rewolucja neoli-tyczna, urbanizacja, migracja

- proces rozwoju cywilizacji i zmiany jego tempa

– przedstawić proces powstawania państwa,

– przedstawić główne osiągnięcia naukowo-techniczne staroż. cywilizacji.

- rozróżnić wytwory cywilizacji na ilustracjach i przyporządkować je do kręgów kulturowych

- pokazać na mapie 4 nastarsze cywilizacje starożytności

– sens dziedziczenia i wymiany osiągnięć cywilizacyjnych.

- przybliżony czas ważniejszych zdarzeń politycznych i kulturowych (powstanie miast– państw, imperiów, powstanie zabytków starożytnych itp.)

- Zna najważniejszych władców (Sargon Wielki, Hammurabi, Ramzes II) i wybitnych myślicieli – twórców systemów religijnych (Budda, Konfucjusz, Zaratusztra)

- zna ludy starożytności (Sumerów, Egipcjan, Drawidów, ludy indoeuropej- skie oraz ludy semickie)

- ekonomiczne podstawy funkcjonowania staroż. społeczeństw

– wskazać na mapie lokalizację ludów staroż. i ich wytworów

- określić cechy charaktery-styczne najw. cywilizacji,

– omówić na przykładzie Egiptu i Mezopotamii etapy tworzenia się pierwszych państw starożytnych,

– omówić przemiany gospodarcze w starożytności i ich konsekwencje,

- przyporządkować teksty źródłowe do właściwych kręgów kullt. lub państw

- proces ewolucji pisma

- najw. zabytki pierwszych cywilizacji

– rozpoznać rodzaje pisma starożytnego i przyporząd-kować je do państw, w których występowały,

- pokazać na mapie siedziby ludów starożytnych

- zna wierzenia starożytnego Bliskiego Wschodu

-wizerunki najw. władców i bóstw

- materiały i surowce używane na różnych obszarach w starożytności

dzieje, zasięg i twórców starożytnych imperiów,

– uzasadnić znaczenie poznania historycznego

– przyporządkować różne osiągnięcia naukowo-techniczne starożytnych cywilizacji konkretnym ludom i państwom oraz umieścić je w czasie

– scharakteryzować ustroje społeczno-prawne: Egiptu, Mezopotamii i Indii,

-względną chronologię cywi-lizacji śródziemnomorskich i reprezentujących je postaci

– postacie: Minosa, Aleksan-dra Wlk, Hannibala,

– warunki naturalne obszaru Morza Śródziemnego.i ich wpływ na rozwój cywilizacji

– czas narodzin i trwania greckich poleis,

– postacie: Agamemnona, Klejstenesa, Kleopatry, Solona, Peryklesa

– daty: początku i końca wojen perskich i II wojny peloponeskiej, reform Kleistenesa

– wybrane osiągnięcia cywiliz. starożytnej Grecji i ich twórców (filozofia, fizyka, astronomia, matema-tyka,, technika, medycyna, rzeźba, architektura, literatura i teatr) oraz wybranych dziejopisarzy gr.

– pojęcia i terminy: polis demokracja, oligarchia, tyra-nia, arystokracja, ostracyzm

– pojęcia i terminy: filozofia, polityka,

– pojęcia i terminy: falanga, hoplita, wojny perskie, wojna peloponeska, wojna trojańska

– pojęcia i terminy: kultura mykeńska, kultura minojska, wychowanie spartańskie

- określić na mapie położenie imperium perskiego i imperium Aleksandra Wlk.

- potrafi zlokalizować w czasie najważniejsze postaci starożytnej Grecji i określić ich działalność

- przypisać postaci do ich dzieł, działań, gałęzi wiedzy lub kierunków filozficznych

- uszeregować chronol. najważniejsze wydarzenia i procesy hist. w dziejach Grecji

podbój Italii -272 r. p.n.e.; wojny punickie264–241,

218–201, 149–146 p.n.e., podbój Bałkanów 146 r. p.n.e podbój państw hellenist 30 r.

- rezultat i skutki wojen greckich (z Trojanami, z Persami, wojen domowych

-daty bitew z wojen perskich (Maraton, Termopile, Salamina, Plateje)

– daty z życia Aleks.Wlk: 334–325, 323 r. (p.n.e).

– pojęcia i terminy: demagog, korupcja, cynicy, epikurejczycy, hedoniści, idealizm, sofiści, stoicy, miasta jońskie, jońska filozofia przyrody, porządek architektoniczny

– na czym polegała jedność i różnorodność świata greckiego.

- okoliczności i skutki przemian kulturowych i ustrojowych w staroż. Grecji

- polit. i społ. sens reform demokratycz-nych w Atenach

- zidentyfikować dzieła lub rozpoznać poglądy(polit., filozof.itp) Greków na pod-stawie tekstu; wskazać autora

-pokazać na mapie kolejność podbojów A. Macedońskiego

- wymienić dynastie następców Aleks. Maced.

- rozpoznać ustrój Sparty lub Aten na podst. tekstu

- opisać reformy Klejstenesa

- postać Temistoklesa

- grupy społeczne gr. poleis

– pojęcia i terminy: retoryka,

- daty bitew AW (Cheronea, Issos, Gaugamela) i Hannibala (jez. Trazymeń-skie, Kanny, Zama)

- daty: pierwszej olimpiady (776); założenia akademii platońskiej (387); założenia Liceum przez Arystotelesa (335), reformy Drakona (621) i Solona (594)

– przykłady wpływu myśli, literatury i sztuki greckiej na cywilizację europejską.

- mity: bogowie olimpijscy

- terminy i pojęcia: pokój Kaliasza,, diadoch, wojny diadochów, najazd „Ludów Morza”, Zw. Peloponeski, Zw. Morski, politeja, pyrrusowe zwycięstwo

- nowatorstwo myśli greckiej na wybranych przykładach

- sposób walki falangi

– dostrzec przenikanie się cywilizacji greckiej i wschodniej go w epoce hellenistycznej.

– ocenić system demokracji ateńskiej,

- opisać ustrój Aten i Sparty

-scharakteryzować instytucje ustrojowe greckich poleis

– wskazać słabe i mocne znamiona dzisiejszej demokracji.

- Opisać reformy Solona

- opisać gr. style architekt.

- scharakteryzować kulturę mykeńską

– daty związane z walką o wpływy w świecie greckim i wojną peloponeską: 555 r. p.n.e., 478–477 p.n.e, 454 r. p.n.e., 371 r. p.n.e

- 337 r. p.n.e.,

- daty związane z wojnami macedońskimi (198 Kynos-kefalaj i 168 Pydna)

- data procesu Sokratesa 399

- przykładowe, ważniejsze postacie ze świata polityki greckiej (przedstawiciele różnych ustrojów) oraz wodzowie greccy

- życie codziennego w starożytnej Grecji (ubiór, tryb życia, rozrywka i sport, pozycja kobiet, niewolnictwo itp.)

- mity: herosi

- wojny diadochów i dzieje państw hellenistycznych

- Grecy, a chrześcijaństwo

- odkrycia H. Schliemanna

- różnice w taktyce wojsk greckich, macedońskich, rzymskich

– przedstawić dzieje starożytnej Grecji,

– omówić przyczyny, przebieg i skutki najważniejszych konfliktów w świecie greckim,

– ocenić wpływ jednostki na dzieje narodów i państw na przykładzie Aleksandra Macedońskiego.

- pokazać na mapie ważniejsze miesca związane z cywilizacjami śródziemn.

– wyjaśnić wzajemne przenikanie się wpływów cywilizacyjnych świata greckiego i starożytnego Wschodu w epoce hellenistycznej.

– Zlokalizować na mapie miejsca bitew i ważniejsze zabytki cywilizacji greckich m.in. „5 gr.cudów starożytn.”

UWAGA: obowiązują także daty dotyczące podbojów rzymskich rzymskich poprzedniego działu (patrz: rozdz. 4.) podobnie w przypadku postaci (Hannibal)

– postacie: G J Cezara, Okta-wiana Augusta, Dioklecjana, Konstantyna Wlk, Justyniana Wlk, Teodozjusza

– granice i ludy rzymskiej Europy, zasięg romanizacji

– daty przełomowe w hist chrześcijaństwa: 7–6 p.n.e., 30–33 n.e., 64 r. n.e., 311/313 n.e.; 325 r. n.e., 392 r. n.e.,

– postacie: Abrahama, Jezusa z Nazaretu, apostołów Piotra i Pawła, Nerona,

– pojęcia i terminy: Corpus iuris civilis, edykt, kalendarz gregoriański, kalendarz juliański, kodyfikacja, Pax Romana, prawo XII tablic, romanizacja, urbanizacja,

– rolę miast i dróg w rozprzestrzenianiu się cywilizacji rzymskiej.

– pojęcia i terminy: Mesjasz, Nowy Testament, , Stary Testament, edykt tolerancyjny

- wymienić ludy z którymi Rzym walczył podbijając kolejne terytoria

– wymienić najważniejsze osiąg­nięcia cywiliz. rzym. i rozpoznać je na ilustracjach

– opisać czynniki ułatwiające ekspansję chrześcijaństwa,

- wskazać postaci szczeg. ważne dla rozwoju chrześc.

- wymienić ustroje rzymskie zgodnie z ich chronologią

- wymienić przyczyny upadku imperium romanum

- miasta założone przez Rzymian;

- najważniejsze ośrodki wczesnego chrześcijaństwa

– daty związane z prawodawstwem rzymskim: 449 r. p.n.e., 212 r. n.e., 533–536 n.e.,

- wydarzenia (lub dokumen-ty) i daty związane z przy-znawaniem praw ludności imperium romanum

- przyczyny i skutki zmian ustrojowych w Rzymie

- Pojęcia i terminy: herezja, sobór, synod, biskup, papież,

– wewnętrzne zróżnicowanie świata starożytnego,

– omówić relacje między Kościołem a władzą cesarską,

– opisać rozwój i rolę chrześcijaństwa w staroż. świecie

– scharakteryzować modele ustrojowe Rzymu,

– genezę Rzymu i przebieg jego ekspansji,

- daty związane z rozwojem terytorialnym i upadkiem imperium: podbój Galii 58-51 p.n.e., ostateczne opano-wanie Egiptu 30 p.n.e.; próby opanowania Germanii10 pne. – 9 n.e.; podbój i ewakuacja Brytanii 43/84 -407 n.e.; panowanie w Dacji 106-271 ne.; panowanie na płw Ibe-ryjskim 201/19 pne.- 413ne., utrata Galii 475 n.e. (Podbój Sycylii, Sardynii i Korsyki, Płn Afryki, Bałkanów – patrz poprzedni dział), podbój Palestyny 64/63

– znaczenie cywilizacji antycznej dla kultury świata.

– wytłumaczyć przyczyny kryzysu i upadku cesarstwa zachodniego

– omówić ewolucję form ustrojowych starożytnego Rzymu i porównać je.

– scharakteryzować polityczne i cywilizacyjne konsekwencje podbojów rzymskich,

– wskazać na mapie etapy chrystianizacji Imperium Rzymskiego,

– przedstawić proces kształtowania się organizacji Kościoła antycznego,

– wskazać związki między religią Żydów i chrześcijan,

– daty związane z panowaniem ważniejszych cesarzy: 284–305 n.e., 527 -565 n.e.

– postacie: Ariusza, Spartaka

- dzieje Żydów przed panowaniem rzymskim

podboje rzym w Italii i Azji;

klęski Rzymian, dynastie i ważniejsi cesarze, struktura wczesnego Kościoła, herezje

– okoliczności sprzyjające rozpowszechnianiu idei mesjanistycznych w Palestynie

– ocenić Imperium Rzymskie jako pierwszą próbę zjednoczenia Europy,

– porównać i ocenić dorobek starożytnych Greków i Rzymian.

– ocenić stosunek państwa rzymskiego do wyznawców Chrystusa (od I do IV w.).

– postacie: Chlodwiga, Karola Wielkiego Ottona I, Ottona III,

– strefy kulturowe i państwa powstałe po upadku imperium rzymskiego

- ludy, które założyły swoje państwa na terenach dawnego imperium romanum

– cechy charakterystyczne państwa patrymonialnego.

– daty związane z walką o dominium mundi: 1077 r., 1122 r., 1378 r.,

– postacie: Grzegorza VII, Henryka IV, Innocentego III,– postacie:, św. Tomasza z Akwinu, św. Franciszka z Asyżu, Benedykta z Nursji

– daty z dziejów Bizancjum: 330r.,1054 r.,1204 r., 1453 r., UWAGA: obowiązują także daty z poprzedniego działu (patrz rozdz. 8)

– daty z dziejów arabskich i muzułmańskich: 622-632 r., 732r., 1492r; oraz 1095r. i XI-XIIIw. – wyprawy krzyżowe;

– postać Mahometa,

– zasady religijne islamu,

– osiągnięcia cywilizacyjne Arabów.

– datę z dziejów najazdów mongolskich: 1241 r.,

– postacie: Marco Polo Temudżyna (Czyngis-chana),

– dorobek kulturowy średniowiecza,

– osiągnięcia cywilizacyjne i kultura Bizancjum.

– znaczenie chrześcijaństwa dla uzyskania legitymizacji władzy

.– fundamenty cywilizacji średniowiecznej,

– pojęcia i terminy: państwo kościelne, cezaropapizm, papalizm, inwestytura, „niewola awiniońska”, świętopietrze, wyprawy krzyżowe.

– pojęcia i terminy: empiryzm, epos rycerski, gotyk, renesans karoliński, scholastyka, styl romański, sztuki wyzwolone, teocentryzm,, cerkiew, ikona, cyrylica, schizma, schizma wschodnia / zachodnia

– przyczyny rozłamu między chrześcijaństwem łacińskim i greckim.

– pojęcia i terminy: dżihad, kalif, Koran, rekonkwista, sułtan, meczet, minaret

– pojęcia i terminy: hinduizm, kasty, Państwo Środka, samuraj, szogunat, Wielki Mur.

– przedstawić relacje między władzą państwową a kościelną we wczesnym średniowieczu.

– podać przyczyny i przebieg konfliktu między „papieżem a cesarzem”

– opisać style archit. średn. Europy i rozpoznać je na ilustracjach

– scharakteryzować osiąg-nięcia cywilizacji bizantyj-skiej na tle ówczesnej Europy

– wskazać granice podziału między wpływami katolicyzmu i prawosławia w płd.-wsch. Europie oraz dostrzec w tym źródło współczesnych konfliktów narodowościowo-

– wskazać na mapie święte miejsca i ośrodki islamu,

– przedstawić wzajemne kontakty Arabów z Europejczykami w średniowieczu.

– wskazać zasięg terytorialny: państwa bizantyjskiego na przestrzeni dziejów oraz zasięg ekspansji Arabów i Mongołów oraz wskazać kierunki ich ekspansji

- wymienić przeciwników Bizancjum VII-XV w.

– wymienić osiągnięcia cywilizacyjne Dalekiego Wschodu,

– uzasadnić przyczyny militarnych sukcesów Mongołów,

- postaci: Leona III, Karola Łysego, Lotara, Ludwika Niemieckiego, Jana XII, Fryderyka I Barbarossy, Fryderyka II, Rogera Bacona, św. Katarzyny ze Sieny, św. Brygidy szwedzkiej.

- reformy Karola Wielkiego

- postanowienia traktatu z Verdun

-ludy germańskie państwa wchodniofrankijskiego

- uporządkować chronolog. postaci z lewej kolumny

– opisać i ocenić średn. poglądy na świat i człowieka,

– przedstawić różnice między Kościołem bizantyjskim a rzymskim,

– wskazać granice podziału między wpływami katolicyzmu i prawosławia w płd. i wsch. Europie oraz dostrzec w tym źródło współczesnych konfliktów narodowościowo-

-wyznaniowych na Bałkanach.

– omówić różnice między cywilizacją chińską a europejską.

- opisać różnice między sztuką romańską, a gotycką

– postacie: św. Patryka, św. Winfryda-Bonifacego, Karola Młota, Pepina Krótkiego,

– granice podziału Europy na mocy traktatu z Verdun.

– daty związane z rozwojem kulturowym średniowiecznej Europy: ok. 780–830 (renesans karoliński), 1154 r.(powstanie uniwersytetu w Bolonii),

– postacie: św. Anzelma z Canterbury, św. Bernarda z Clairvaux,

– dorobek intelektualny średniowiecza.

– daty ważniejszych konfliktów Bizancjum: VI – XV w.

– postać Iwana III.

- podstawowe cechy kultury islamu

-ludy Europy średn.

- Normanowie i ich dokonania w średniowieczu

– pojęcia i terminy: franciszkanizm, mistyka, saga, tomizm.

– pojęcia i terminy: ikonodułowie, ikonoklazm,

– cywilizacyjną rolę Bizancjum.

– pojęcia i terminy, sunnici, szyici,

- podłożę konfliktu i rozłamu wśród Arabów

– przyczyny sukcesów islamu.

– pojęcia i terminy: bushido, seppuku.

– wyjaśnić powody upadku uniwersalizmu średniowiecznego,

– omówić stosunki państwo – Kościół w średniowieczu.

– omówić średniowieczne szkolnictwo,

– wyjaśnić okoliczności powstania i upadku cesarstwa bizantyjskiego,

– wyjaśnić różnice między odłamami islamu,

- opisać kulturę i rozpoznać wytwory kutury islamskiej

- usytuować w czasie ważne zdarzenia i postacie związane z kulturą Średniowiecza

- odróżnić sztukę islamu na ilustracjach

dokonania Karola Wielkiego, dzieje państw muzułmań-skich i ekspansja arabska w Azji VII-XVw., wodzowie mongolscy i ich sukcesy, dzieje Palestyny w okresie krucjat, modo romano - prze-miany doktryny katolickiej Sylwester II, Leon IX, Stefan IX, Mikołaj II, walki w Italii, (gwelfowie i gibelinowie) średniowieczne zabytki Italii,

– związki między monoteistycznymi religiami Żydów, chrześcijan i Arabów,

– omówić wpływ islamu na organizację państwową i prawo

- dostrzec związki i uwarunkowania między kulturą, religią, a ekspansją islamu

– opisać i porównać organizację polityczną i społeczną Chin, Indii i Japonii,

– przedstawić okoliczności przejęcia przez Moskwę bizantyjskich tradycji cesarskich,

(powstanie monarchii stanowej): 1215, 1222, 1302

(tworzenie państw narodowych): 1337-1453 /wojna stuletnia/.

- formy ustrojowe średniowiecznych państw europejskich

- strukturę społeczeństwa feudalnego

– strukturę społeczeństwa stanowego

- pierwsze reprezentacje stanowe

- pojęcia i terminy: cechy, gildie, gospodarka towarowo- pieniężna, lokacja, Parlament, patrycjat, plebs, pospólstwo, społeczeństwo stanowe, stan, stan trzeci. Stany Generalne, szlachta, trójpolówka, Wielka Karta Swobód, Złota Bulla, monarchia stanowa

- pojęcia i terminy: drużyna, feudalizacja, Młodsza Europa prawo niemieckie, rada miejska, rozbicie dzielnicowe, wiec, wikingowie

- pojęcia i terminy:, legenda dynastyczna, naród, patron krajowy, szowinizm

- scharakteryzować gospodarcze podłoże przemian społecznych XI-XIII

- opisać relacje między stanami

- opisać proces kształtowania się monarchii stanowych

- wskazać wpływy osadnictwa na prawie niemieckim na rozwój społeczny i gospodarczy Europy Środkowej

- opisać podstawowe zasady, przebieg i zasięg osadnictwa na prawie niemieckim

- postacie: św. Cyryla i św. Metodego

- wpływ chrześcijaństwa na rozbudzenie świadomości narodowej

- mechanizmy kształtowania się narodu, państwa narodowego i monarchii stanowej

- wskazać ośrodki misyjne i misjonarzy średn. Europy

- opisać rolę i pozycję Kościoła w średniowieczu

- wyjaśnić wpływ konfliktów państwowych i narodowościowych na rozwój poczucia świadomości narodowej

- pokazać związki i różnice między procesami społecz-nymi we wsch i zach Europie

- ludy zamieszkujące obszary Młodszej Europy

- przebieg chrystianizacji „młodszej Europy”

- podłoże ideologiczne struktury społecznej

- proces zamiany nietrwałych związków plemiennych w państwa i narody

- średniowieczne pojmowanie narodu

.- wpływ gospodarki na przeobrażenia społeczne i polityczne państw średn

- omówić różne modele feudalizmu

- dostrzec przemiany społeczeństwa stanowego

- przedstawić średniowieczne zakony

- porównać różne modele feudalne w Europie

- organizację oraz wierzenia Słowian i Skandynawów

- źródła hist. z epoki

- dostrzec wpływ epoki feudalnej na kulturę i krajobraz współczesnej Europy

- wskazać kierunki migracji Indoeuropejczyków w Europie

- przedstawić proces rozszerzania cywilizacji łacińskiej i jej rywalizację z wpływami Bizancjum

- 1295/96 /panowanie Przemysła II/, 1300-06 / Przmyślidzi na tronie Polskim, 1308-09 /zajęcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków/, 1320 /koronacja W. Łokietka/, 1331/Płowce/, 1333 – 70 /panowanie K.W./, 1335/39 zjazdy wyszehradz-kie i proces warszawski/, 1343 /pokój kaliski, 1364 / erygowanie Ak. Krak./

- postacie: Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Bolesław Krzywousty, Kazimierz Sprawiedliwy, Przemysła II, Wacława II, Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego, Ludwika Andegaweńskiego

- zasięg terytorialny państwa pierwszych Piastów

- Postanowienia zjazdów gnieźnieńskiego i wyszehradzkiego, pokojów w Budziszynie i Kaliszu

- Postacie: Dobrawa, Jordan, św. Wojciecha

- Postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego

- postacie: Galla Anonima, św. Stanisława,

Korona Królestwa Polskiego, rada królewska, statuty kazimierzowskie, rzeź Gdańska, kongresy wyszechradzkie,

- znaczenie działalności duchowieństwa

- przyczyny podziału Polski w XII/XII w.

- ocenić rolę chrztu MieszkaI i cywilizacyjnych konse-kwencji tego wydarzenia

- potrafi przedstawić rolę grup społecznych w walce o zjednoczenie ziem polskich

- wymienić chronologicznie władców piastowskich

- omówić wkład Kościoła w rozwój cywilizacyjny Polski

- przedstawić dorobek Polski Piastowskiej

- pokazać na mapie zasięg państwa piastowskiego w X, XI i XIV w.(

- wymienić krainy geograf.- hist. wchodzące w jego skład w tych okresach

- opisać i pokazać na mapie podział Polski na mocy testamentu Bolesława Krzywoustego

- wymienić chronologicznie i opisać najważniejsze wydarzenia w Polsce 966-1370

- omówić dorobek państwa Piastów z uwzględnieniem wkładu poszczególnych władców

-Postacie: Wichmana, Gerona, Władysława Wygnańca, Mieszka Starego, Henryka Brodatego, Henryka Probusa, Konrada Mazowieckiego, Wincentego Kadłubka,

- drzewo genealogiczne Piastów

- daty konfliktów i porozumień z sąsiadami (gł. rozdz. 22 i 25): /Rzesza , Sasi + Słowianie połabscy/: 963, 966, 972, 979, 1152, 1157; /Czechy 990, 1003/4, 1327-48, /Ruś/: 1077, 1344-66; / Litwa/: 1325; /Pomorze/: 1108-1123, 1164 /Prusowie/: 979, 1230-83

- pojęcia i terminy: kasztelan, wojewoda, regalia

- wpływ położenia Polski piastowskiej na stosunki z sąsiadami

- treść i hist. kontekst tekstów z epoki

-Przedstawić organizację ustrojową i społeczną państwa piastowskiego w X i XI w.

- przedstawić rolę możnych w decentralizacji państwa

- opisać okoliczności, w jakich doszło do upadku zasad senioratu i pryncypatu

- omówić próby jednoczenia ziem polskich (państwo Henryków śląskich, Przemysława II i Wacława II)

- potrafi z pomocą drzewa genealogicznego wskazać pokrewieństwa i powiązania dynastyczne

- omówić najw. decyzje Kazimierza Wlk

- daty dotyczące zjednocze-nia: 1291, 1300, 1306, 1311-12, 1314,

- postacie: Bolesława Kędzierzawego, Leszka Białego, Jakuba Świnki, wójta Alberta, Giedymina, Henryka Kietlicza, św. Jadwigi,

- najważniejsze zabytki romańskie i gotyckie w Polsce

- nazwy zakonów działających w średn. Polsce

- okoliczności powstania, treść i sens dokumentów z epoki

- związek pomiędzy powstaniem społeczeństwa stanowego, a dążeniem do zjednoczenia królestwa polskiego

- Zależność polityki Piastów od uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych

- wykazać patrymonialny lub stanowy charakter Polski na podstawie źródeł

- wskazać na mapie efekty kolejnych etapów jednocze-nia Polski

- wskazać na mapie i omówić zmiany terytorialne państwa od Mieszka I do Kazimierza Wielkiego odnosząc się do ich przyczyn

- omówić stosunki Polski z sąsiadami

- ocenić dorobek państwa Piastów

- Porównać Polskę pierw-szych i ostatnich Piastów

- scharakteryzować politykę wewnętrzną i zagraniczną Kazimierza Wlk

- daty rozpoczęcia działalno-ści zakonów (zakładania pierwszych. klasztorów)

- inne daty związane z rozwojem cywilizacyjnym Polski
Na ocenę CELUJĄCY:

akcje misyjne: Brunon z Kwerfurtu, Pięciu Braci Męczenników, Otton z Bambergu, historia Zakonu NMP, zjazdy w Merseburgu i Kwedlinburgu

- rozumie różnice między budowlami polskiego średniowiecza, a architekturą zachodniej Europy

- ocenić wpływ rozbicia dzielnicowego na losy Polski

- ocenić rolę jednostki w historii na przykładzie najw. właców piastwskich

- daty najważniejszych wypraw i odkryć geograf.: 1492, 1498, 1519-22

- postacie: L. da Vinci, Michała Anioła, Niccola Machiavellego, T. Morusa, Erazma z Rotterdamu, M. Kopernika, Kartezjusza, W. Szekspira, Jana Gutenberga

- cechy charakterystyczne sztuki renesansu

- postaci: K. Kolumba, Vasco da Gamy, F. Magellana, F. Corteza, F. Pizarra

- ludy zamieszkujące prekolumbijską Amerykę

- nowe instytucje finansowe, handlowe i nowe sposoby produkcji

- daty ramowe rewolucji angielskiej: 1642-1660,

- postacie: A. Richelieu, Ludwika XIV, Iwana Groźnego, Piotra Wielkiego, Olivera Cromwella

- daty związane z reformacją:1517, 1534

- postacie: M. Lutra,

J. Kalwina, Henryka VIII

- Przyczyny i okoliczności wystąpienia Lutra

- daty ważniejszych wojen:

1618-1648, 1700-1721

- daty związane z konfliktami religijnymi: 1555, 1572, 1598,

- metody i instytucje do zwalczania reformacji przez Kościół

- pojęcia i terminy: anglikanizm, kalwinizm, luteranizm, protestantyzm, reformacja

- postanowienia soboru trydenckiego i ich znaczenie

- pojęcia i terminy: barok, inkwizycja, kontrreformacja, noc. Św. Bartłomieja, jezuici

- pojęcia i terminy: Dominium Maris Baltici, wojny północne

- przedstawić koncepcje państwa i jednostki wg Machiavellego i Morusa

- wymienić wybitne dzieła twórców renesansu w różnych dziedzinach

- odróżnić dzieła renesansowe na ilustracjach lub w tekstach

- wskazać trasy podróży oraz osiągnięcia wielkich odkrywców

- omówić skutki wielkich odkryć i podbojów dla ludności Europy i innych kontynentów

- omówić przebieg rewolucji angielskiej i jej efekty

- wskazać na mapie zasięg wpływów reformacji z podziałem na różne wyznania

- omówić społeczne, polityczne i ekonomiczne przyczyny reformacji

- scharakteryzować i odróżnić dzieła baroku

- scharakteryzować kierunek przemian gospodarczych w początkach epoki nowożytnej na Zachodzie i w Europie środkowo-wschodniej

- postacie J.B. Colberta

- postacie: Fryderyka Wilhelma I, Fryderyka II, Katarzyny II, Henryka IV, Elżbiety I, Gustawa II Adolfa Karola V, Karola XII

- daty soboru trydenckiego: 1545-1563 i jego najważniejsze postanowienia

- Pojęcia i terminy: dom bankiersko handlowy, bank centralny, giełda, kompania handlowa, dualizm gospodarczy

- wpływ humanizmu na rozwój reformacji

- Scharakteryzować wybrany model monarchii absolutnej

-opisać przyczyny powstania i rolę nowych rozwiązań gospodarczych oraz instytucji handlowych i finansowych

- scharakteryzować cele i założenia merkantylizmu

- daty związane z walką z absolutyzmem: Niderlandy -1581 (1579), Anglia – 1679, 1688, 1689

- postacie: Galileusza, Francisa Bacona, A. Durera

- postacie: Karola I, J. Maza-rin'a, Filipa II, Jakuba II

- akty prawne wprowadza-jące rządy parlamentarne

- daty związane z reformacją: (Szwajcaria) 1522 , (Niemcy) 1524-26, 1529, 1536

- przedstawić rywalizację o wpływy na nowoodkrytych obszarach

- porównać monarchię absolutną z monarchiami parlamentarnymi

- porównać założenia różnych nurtów protestantyzmu

- ocenić metody, którymi Kościół walczył z reformacją

- wymienić ustalenia pokoju westfalskiego

- daty dotyczące wojen: (włoskie) 1494-1559, (Niderlandy) 1572 – 1609

(hiszp..-ang.) 1588

(franc.) 1701-1713

- daty związane z rewolucją angielską: 1649

postacie:, Wilhelma Orań-skiego, U.Zwingliego, F Me-anchtona, Maksymiliana I,

- scharakteryzować polityczne, społeczne i gospodarcze następstwa rewolucji w Anglii

- wyjaśnić mechanizmy powstawania globalnych stref wpływów

- przedstawić dalekosiężne skutki religijnego podziału Europy

- Daty związane ze stosunkami polsko – niemieckimi (w tym z Zakonem NMP): 1409-11,

15 VII 1410, 1411, 1454-66, 1466, 10 IV1525.

- postacie: św. Jadwigi, Władysława Jagiełły, Jana Długosza, Władysława Warneńczyka, Kazimierza Jagiellończyka, Zygmunta Starego

- daty związane z kształtowaniem ustroju Polski szlacheckiej: 1374, 1454, 1493 (1-szy sejm), 1505, 1562-69, 1573, 1606-08, 1665-66

- postacie: Zygmunta Augusta, Stefana Batorego, Zygmunta III Wazy

- instytucje i dokumenty ustrojowe Rzeczpospolitej - kompetencje organów władzy Rzczpl

- postanowienia konfederacji warszawskiej

- daty związane z wojnami Rzczpl w XVIIw: 1605, 1610, 1648, 1655-1660, 1657, 1667, 1683, 1699

- postacie: Jana Kazimierza, Bohdana Chmielnickiego, Władysława IV, Jana Sobieskiego, Augusta Mocnego

- przyczyny związku Polski z Litwą

- pojęcia i terminy: artykuły henrykowskie, demokracja szlachecka, izba poselska, konfederacja, Nihil novi, , pacta conventa, przywileje nieszawskie, rokosz, sejm, sejmik, senat, wolna elekcja

- pojęcia i terminy: konfederacja warszawska, liberum veto, sarmatyzm, - pojęcia i terminy: potop szwedzki, przedmurze chrześcijaństwa

- podłoże buntów kozackich

- omówić stosunki polsko – niemieckie ( w tym szczególnie z Krzyżakami) za Jagiellonów

- wskazać na mapie zasięg Polski jagiellońskiej, terytoria przyłączone do Rzeczpospolitej i utracone przez nią,

- wyjaśnić proces kształtowania polskiego sejmu

- opisać prawa i instytucje polski szlacheckiej

- rozpoznać najw. akty prawne i instytucje na podstawie tekstów źródłowych lub opisów

- przedstawić wady i zalety demokracji szlacheckiej

- wskazać przyczyny i przejawy kryzysu demokracji szlacheckiej

- ocenić pozycję państwa i króla w demokracji szlacheckiej

- wskazać przeciwników Rzeczpospolitej na arenie międzynarodowej

-wskazać przyczyny i opisać konflikty polityczne i zbrojne, w których Rzczpl wzięła udział

- scharakteryzować wojny Polski w XVII w.

- zna drzewo genealogiczne Jagiellonów

- Daty związane z konfliktami: (polsko-tureckimi) 1444, 1515, 1526; (inflanckimi i polsko szwedzkimi) 1558; 1657 (Radnot); (polsko-rosyjskie): 1619, 1654, 1658

- związki swojego regionu (Mazowsze) z wydarzeniami epoki

- wymienić władców i wydarzenia związane z panowaniem Jagiellonów na innych tronach

- określić stopień pokrewieństwa Jagiellonów

na podstawie drzewa genealogicznego

- wskazać na mapie zasięg wojen i konsekwencje terytorialne

- wymienić przywódców i cele ruchu egzekucyjnego

- postacie: Henryka Walezego, Mikołaja Zebrzydowskiego, Jerzego Lubomirskiego

- daty 1652, 1658

- postacie Jana Zamoyskiego,

-daty związane z wojnami polsko-rosyjskimi: 1603-1619

- postacie: S. Czarnieckiego, S. Żółkiewskiego,

JK Chodkiewicza

- daty z problematyką wyznaniową w Rzczpl: 1564, 1570, 1596

- proces zdobywania przez szlachtę dominującej pozycji

- pojęcia i terminy: arianie (Bracia Polscy)

- pokazać relacje między różnymi grupami społ..

- scharakteryzować wojny Polski od pocz. XV do pocz. XVIII w.

- omówić skutki kulturowe wojen w XVII w.

- przedstawić sytuację geopolityczną w regionie środkowoeuropejskim na pocz. XVIII w. jako skutek wojen i przemian ustrojowych

- opisać zdominowania państwa przez szlachtę

-daty związane z wojnami: (z Rosją): 1634, 1709, 1720, 1721; (z Turcją) 1619, 1620, 1621, 1672, 1673, (ze Szwecją: 1599-1629

- omówić ewolucję ustroju Polski szlacheckiej i jej skutki

- ewolucję stanu szlacheckiego, jego strukturę i relacje między jego przedstawicielami

- ocenić wpływ demokracji szlacheckiej na stosunki religijne w Polsce