2.1Ludność i powierzchnia
Warszawa jest największym miastem oraz stolicą Polski i Mazowsza – największego z 16 województw. Liczba ludności Warszawy wynosi 1 702 tys. osób (dane GUS, stan na 1 września 2007), co stanowi 33% ludności województwa mazowieckiego i 4.5% ludności Polski. W ciągu ostatnich 10 lat ludność miasta wzrosła o 4,5% (w latach 1995-99 ludność miasta zmniejszyła się o 1.2%, a w okresie 2000-05 wzrosła o 5.1%).
Powierzchnia Warszawy wynosi 517 km2, co stanowi 1.5% powierzchni województwa mazowieckiego i 0.2% powierzchni Polski. Tereny zabudowy mieszkalnej oraz tereny zieleni stanowią po ok. 28% miasta, obszary funkcji technicznych i usługowych ok.18%, obszary funkcji produkcyjno-usługowych ok.5%, a obszary rolne ok.12%.
Gęstość zaludnienia wynosi 3 293 osoby na km2 i należy do najwyższych w kraju.
Warszawa, która w sensie ustrojowym jest gminą i zarazem powiatem grodzkim, podzielona jest na 18 dzielnic, z których największe pod względem liczby ludności są: Mokotów (13,3% ludności miasta), Praga-Południe, Wola i Ursynów, a najmniejsze: Wilanów, Wesoła, Włochy i Rembertów.
Za rozwój i zarządzanie Warszawą odpowiada Prezydent miasta st. Warszawy wybrany w wyborach bezpośrednich. Organem „stanowiącym i kontrolnym” jest Rada m.st. Warszawy.
2.2Zagospodarowanie przestrzenne miasta
Zabudowa mieszkaniowa i jej struktura
Obszary zabudowy mieszkaniowej w Warszawie obejmują 28,0% powierzchni miasta, tj.ok.145 km², w tym:
-
ok. 55 km² zajmuje zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, co stanowi ok. 11,0%, powierzchni miasta;
-
ok. 90 km² zajmuje zabudowa mieszkaniowa o charakterze jednorodzinnym, co stanowi ok. 17,0%, powierzchni miasta.
Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna występuje przede wszystkim na terenie dzielnic: Śródmieście, Praga Północ, Praga Południe, Wola, Mokotów, Bemowo, Ursynów, Targówek. Ponad 70% wszystkich terenów zabudowy wielorodzinnej położonych jest na terenie lewobrzeżnej Warszawy.
Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna koncentruje się w dzielnicach obrzeżnych Warszawy, głównie w Wawrze, Wesołej, Białołęce i Wilanowie. Ponad 60% terenów zabudowy jednorodzinnej zlokalizowane jest na terenie prawobrzeżnej Warszawy, w tym większość na terenie Białołęki i Wawra.
Usługi
Tereny usług zajmują 7% powierzchni miasta, tj. ok. 36 km². Dane te nie obejmują usług wbudowanych w obiekty mieszkaniowe lub produkcyjne. Ponad 70% terenów usługowych położonych jest na terenie lewobrzeżnej Warszawy, przy czym większość (ponad połowa) zlokalizowana jest w dzielnicach centralnych, co wynika z pełnienia przez Warszawę funkcji stołecznych i metropolitalnych. W pozostałych dzielnicach usługi nastawione są na obsługę ludności i rynku lokalnego.
Funkcje techniczne
Obszary funkcji technicznych zajmują ok.11%, tj. ok. 57 km² i obejmują:
− tereny ulic i placów – ok. 29,0 km²,
− obszary infrastruktury technicznej – ok. 5 km²,
− obszary urządzeń transportu kolejowego – ok. 12 km²,
− pozostałe obszary, w tym transport lotniczy – ok.11 km².
Rozmieszczenie obszarów funkcji technicznych jest nierównomierne. Większość zajmują tereny dróg i urządzeń transportowych.
Średni udział powierzchni dróg w stosunku do całkowitej powierzchni miasta wynosi 10,1%, i waha się od ponad 20% na terenie Śródmieścia, Żoliborza i Ochoty do 5–6 % na terenie Białołęki, Wawra, Rembertowa i Wilanowa.
Gęstość dróg liczona w odniesieniu do powierzchni terenów zabudowanych utrzymuje się na tym samym poziomie w dzielnicach centralnych (o wysokim stopniu urbanizacji), natomiast znacząco wzrasta na terenach o niskim poziomie urbanizacji (m.in. w Wawrze do 30%, Wilanowie do 42%, Wesołej 32,8%).
Obszary produkcyjno-usługowe
Obszary produkcyjno-usługowe (w tym magazynowo-składowe) zajmują 5% powierzchni miasta, tj. ok. 26km². Największa koncentracja tych funkcji występuje w Białołęce, Targówku, Ursusie, Bielanach oraz Pradze Północ i Woli. Większość (ok. 60%) z terenów produkcyjno-usługowych zlokalizowana jest na terenie lewobrzeżnej Warszawy.
Zieleń
Obszary zieleni w Warszawie stanowią ok. 28% powierzchni całego miasta (ok. 145 km²), w tym m.in.:
− obszary zieleni leśnej – ok. 72,6 km²;
− obszary zieleni urządzonej (m. in. parki, skwery, ogrody) – ok.11,7 km²;
− obszary ogródków działkowych - 17 km²;
− zieleń cmentarna – 0,5 km².
W strukturze zieleni dominują lasy. Stosunkowo mało jest terenów zieleni urządzonej: parków i skwerów, zajmują one mniejszą powierzchnię niż ogrody działkowe.
Rozmieszczenie obszarów zieleni jest nierównomierne. Ok. 70% koncentruje się na terenie sześciu dzielnic: Bielany, Białołęka, Rembertów, Wawer, Wesoła i Ursynów, przy czym największe obszary zieleni urządzonej występują w dzielnicach centralnych (Mokotów, Ochota, Praga Południe, Praga Północ, Śródmieście, Wola).
Parki i skwery są skoncentrowane głównie w Śródmieściu Warszawy, natomiast lasy w dzielnicach obrzeżnych (Białołęka, Bemowo, Wawer, Rembertów, Wesoła). Zieleń naturalna koncentruje się wzdłuż Wisły i wokół jeziorek, stawów i cieków wodnych. Tereny zieleni leśnej i naturalnej są w małym stopniu przystosowane do pełnienia funkcji rekreacyjnych i wypoczynkowych.
Obszary rolne
Obszary rolne zajmują 12% powierzchni miasta, tj. ok. 62 km². Pozostałe ok. 9% powierzchni miasta zajmują wody powierzchniowe Wisły (46,5 km²) i inne formy użytkowania terenu.
Obszar zabudowy śródmiejskiej
Obszar zabudowy śródmiejskiej (Śródmieście, Żoliborz, Ochota, Mokotów, Wola oraz Praga Południe i Praga Północ, w tym obszar historycznego centrum, obejmujący Stare i Nowe Miasto wraz z zabudową wzdłuż Krakowskiego Przedmieścia i Nowego Światu) charakteryzuje się:
-
najwyższym procentem terenów zabudowanych i zurbanizowanych (w granicach 80–93%),
-
największą gęstością zaludnienia (w granicach 6,0 – 9,6 tys.mk/km²),
-
udziałem procentowym powierzchni dróg w stosunku do powierzchni dzielnicy od ok. 16 do 20%,
-
koncentracją obiektów usługowych (ponad 50% terenów usługowych miasta i ok. 73% ogółu pracujących w usługach), w tym zwłaszcza: administracji rządowej i samorządowej, przedstawicielstw zagranicznych oraz instytucji o znaczeniu międzynarodowym i ogólnokrajowym,
-
koncentracją wyższych uczelni (53 spośród 70) i szkół, sklepów (62% ogółu), a także obiektów kultury: muzea (51 z 54), teatry (23 z 24), kina (24 z 32 ), biblioteki (63,6% ogółu bibliotek), obiektów sakralnych oraz obiektów zdrowia (29 z 36 szpitali publicznych Warszawy i 71% przychodni oraz 53% placówek stacjonarnej pomocy społecznej),
-
koncentracją zespołów i obiektów zabytkowych oraz parków i zieleńców miejskich (skwerów) – tj. 60 z 85 parków (ok. 70% powierzchni wszystkich parków) i 131 skwerów ze 181 (ok.80% powierzchni).
Obszary koncentracji wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej
Obszary dzielnic koncentrujących wielorodzinne osiedla mieszkaniowe można podzielić na dwie grupy. Do pierwszej należą dzielnice Bielany, Bemowo, Ursynów i Targówek, charakteryzujące się:
-
największą koncentracją osiedli mieszkaniowych wielorodzinnych (ok. 34% powierzchni miasta i ok. 34% ogółu mieszkańców),
-
gęstością zaludnienia na poziomie od ok. 5,0 tys. mk/km² na Targówku, 4,2 tys. mk/km² na Bemowie i Bielanach, do 3,2 tys. mk./km2 na Ursynowie (w Warszawie 3,2 mk/km²),
-
udziałem procentowym powierzchni dróg w stosunku do powierzchni dzielnicy na poziomie 10%,
-
przeciętnym wyposażeniem w usługi (od 5 do 12% powierzchni dzielnicy),
-
koncentracją ok. 20% placówek handlowych Warszawy,
-
małą liczbą parków (16) i skwerów (27), przy dużej ogólnej powierzchni terenów zieleni - 30% wszystkich terenów zieleni.
Do drugiej grupy należą zespoły zabudowy miejskiej Włoch i Ursusa. Zajmują one ok. 7% powierzchni miasta i zamieszkuje je ok. 6,3% ludności miasta. Średni procentowy udział powierzchni dróg w stosunku do powierzchni dzielnicy wynosi ok. 9%. Na obszarze tym występuje zarówno zabudowa wielo, jak i jednorodzinna. Charakteryzują się niewielkim udziałem terenów zieleni. Cechą wspólną tych jednostek jest lokalizacja przy linii kolejowej i odrębność strukturalna związana z faktem, że zarówno Ursus jak i Stare Włochy były niegdyś samodzielnymi miastami.
Obszary koncentracji funkcji produkcyjno-usługowych i magazynowo-składowych
Obszary koncentracji funkcji produkcyjno - usługowych i magazynowo - składowych występują głównie na obszarze Białołęki, Bielan, Mokotowa i Woli (ponad 50% ogółu terenów). Ponad 35% z terenów produkcyjno-składowych zlokalizowanych jest w dzielnicach śródmiejskich (Wola, Grochów, Targówek, Służewiec, Ursus, Bielany, Żerań), przy czym w większości są to tereny zdegradowane ze względu na zmianę struktury przemysłu i upadek terenochłonnych gałęzi produkcyji. Tylko niektóre z nich przekształcają się w dzielnice usługowo-biurowe lub handlowe (np. Wola, Służewiec, Ursus).
Obszary zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej niskiej
Obszary zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej niskiej Wawra, Wesołej, Wilanowa i Rembertowa oraz Białołęki zajmują ok. 45% powierzchni miasta, i zamieszkuje je ok. 10% ludności. Udział procentowy powierzchni dróg w stosunku do powierzchni dzielnicy wynosi od 4,7% w Białołęce do 8,1% w Wesołej. Dzielnice te koncentrują ponad 50% terenów zieleni miejskiej i ok. 70% gruntów rolnych. Dominuje zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, rozproszona o niskiej intensywności zagospodarowania i dużym zróżnicowaniu form architektonicznych. Brak jest wyraźnie wykształconych centrów tych obszarów, a zabudowa usługowa koncentruje się wzdłuż tras wylotowych.
Przestrzenie publiczne
Przestrzenie publiczne koncentrują się przede wszystkim w dzielnicach śródmiejskich wzdłuż ciągów ulic przebiegających w kierunku północ – południe (al. Jana Pawła II, al. Niepodległości, ulice: Słowackiego, Andersa, Marszałkowska, Puławska, Towarowa, Okopowa al. Żwirki i Wigury) i najbardziej prestiżowy Trakt Królewski (Krakowskie Przedmieście, Nowy Świat, Al. Ujazdowskie, Belwederska, Sobieskiego) łączący Stare Miasto z Pałacem w Wilanowie. Na kierunku wschód-zachód podstawowe znaczenie mają: Aleje Jerozolimskie, ul. Świętokrzyska i al. Solidarności.
Odrębnym elementem struktury przestrzennej są historyczne place miejskie o zróżnicowanych formach geometrycznych (Plac Zamkowy, Plac Teatralny, Plac Piłsudskiego, Plac Grzybowski, Plac Trzech Krzyży, Plac Na Rozdrożu, Plac Zbawiciela, Plac Unii Lubelskiej i Plac Politechniki).
Poza strefą śródmiejską ważnymi elementami struktury przestrzennej są trasy wyjazdowe z miasta. Do najważniejszych z nich należą: ul. Puławska, al. Krakowska Aleje Jerozolimskie, ul. Połczyńska, ul. Górczewska, ul. Pułkowa, ul. Modlińska, ul. Radzymińska, ul. Marsa i Wał Miedzeszyński. Tereny położone wzdłuż tych tras komunikacyjnych należą do najbardziej dynamicznie rozwijających się obszarów.
Przestrzenie publiczne Warszawy charakteryzują się na ogół niską jakością i intensywnością zagospodarowania oraz słabym wyposażeniem w usługi publiczne, jednocześnie nie są dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. W wielu przypadkach zdominowane są przez komunikację – np. parkingi na placach miejskich. Poza strefą śródmiejską przestrzenie publiczne są słabo wykształcone lub zaniedbane.
|